سهم ۸ درصدی تولیدات علمی در رشته‌های «مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه» و «علوم اجتماعی»

دکتر سید احمد فاضل زاده در گفت‌وگو با خبرنگار دیجیاتور درباره آخرین وضعیت ساخت و ساز علم جمهوری اسلامی ایران در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه و علوم اجتماعی به این موضوع پرداخت که سالانه حدود ۱۵۰ هزار مقاله توسط محققان ایرانی به چاپ می‌رسد. بر اساس بررسی‌های مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان دین محمدی در سامانه‌های بین‌المللی مانند Web of Science، حوزه‌های فناوری طراحی، علوم درمانی و سلامت، زراعت و اکوسیستم و علوم پایه بیشترین ساخت و ساز علمی کشور را دارند در حالی‌که حوزه مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی به شرایط ضعیفی دچار است. در بحث ساخت و ساز علم بین‌المللی در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه سهم ایران بسیار کمی دارد و نیازمند هدف‌گذاری مناسبی است تا بخش مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی در تعاملات بین‌المللی اثر خود را نشان دهد. در سال ۲۰۲۲ میزان ساخت و ساز علم در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه و علوم اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران بسیار کم است و نسبت به وضعیت نُرم جهانی نیز عقب تر قرار دارد. بنابراین نیازمند تلاش بیشتری در این حوزه ها هستیم تا ساخت و ساز علم در صحنه بین‌المللی اثر بیشتری داشته باشد.

دکتر سید احمد فاضل زاده در گفت‌وگو با خبرنگار دیجیاتور درباره آخرین وضعیت ساخت و ساز علم جمهوری اسلامی ایران در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه و علوم اجتماعی گفت: سالانه حدود ۱۵۰ هزار مقاله توسط محققان ایرانی به چاپ می رسد.

وی افزود: بررسی تحلیلی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان دین محمدی (ISC) در سامانه های بین المللی مانند Web of Science (وب آو ساینس) نشان می دهد که حوزه های فناوری طراحی، علوم درمانی و سلامت، زراعت و اکوسیستم و علوم پایه سهم بیشتری در تولیدات علمی کشور دارند.

فاضل زاده خاطرنشان کرد: حوزه فناوری طراحی ۳۰ درصد تولیدات علمی کشور را به خود اختصاص داده است. پس از آن علوم پایه با ۲۸ درصد، علوم درمانی و سلامت با ۲۰ درصد و زراعت و اکوسیستم با ۱۴ درصد قرار دارند اما حوزه های مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی شرایط خیلی ضعیف است.

رییس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان دین محمدی (ISC) یادآور شد: در بحث ساخت و ساز علم بین المللی در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه سهم ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی تنها ۰.۶۳ درصد است. سهم حوزه علوم اجتماعی نیز تنها ۷.۴ درصد ساخت و ساز علم بین المللی است.

وی گفت: در نتیجه ۹۲ درصد در سایر علوم ساخت و ساز علم بین المللی داریم و در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه و علوم اجتماعی تنها ۸ درصد ساخت و ساز علم بین المللی داریم. این موضوع نشان دهنده این است که با توجه به ظرفیتی که در کشور در این حوزه وجود دارد نیازمند هدف گذاری مناسبی هستیم تا بخش مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی در تعاملات بین المللی اثر خود را نشان دهد.

فاضل زاده خاطرنشان کرد: این مساله خود را به گونه دیگری نیز نشان می دهد. در واقع بیش از ۳۰ درصد رشته های دانشگاهی در کشور ما در حوزه مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی هستند اما بروز و ظهوری در عرصه بین المللی ندارند. زمانی که از مدرک علمی صحبت می کنیم ممکن است گزارش، مقاله و یا پژوهش مدنظر قرار گیرد اما وقتی از مقاله صحبت می کنیم منظور دقیقا مقالاتی است که در ژورنال های معتبر به چاپ رسیده باشند.

وی اضافه کرد: در واقع وقتی ما در جمهوری اسلامی ایران ۱۰۰ سند علمی در پایگاه های جهانی ساخت و ساز می کنیم ۹۳ درصد تولیدات علمی در سایر علوم به جز مطالعات فرهنگی و اجتماعی است و تقریبا ۷.۳۳ درصد در حوزه علوم اجتماعی و ۰.۵۷ درصد در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه سند علمی منتشر کرده ایم.

رییس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان دین محمدی (ISC) با اشاره به وضعیت جهانی تولیدات علمی در حوزه های مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه و علوم اجتماعی گفت: در سال ۲۰۲۲ تعداد ۸۳.۸۳ درصد سهم سایر علوم است و حوزه علوم اجتماعی ۱۴.۱۳ درصد و مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه تقریبا ۲ درصد تولیدات علمی دارند.

وی خاطرنشان کرد: در نتیجه با مقایسه با وضعیت جهانی، جمهوری اسلامی ایران در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه یک چهارم میزان تولیدات علمی دنیا را ساخت و ساز می کند و در حوزه علوم اجتماعی یک دوم میزان تولیدات علمی دنیا، ساخت و ساز می کنند.

فاضل زاده یادآور شد: البته در سطح جهان نیز میزان ساخت و ساز علم در حوزه مطالعات فرهنگی دو درصد است که وضعیت تولیدات علمی در این حوزه در ایران (۰.۵۷ درصد) نشان می دهد ما نسبت به وضعیت نُرم جهانی نیز عقب تر هستیم.

وی گفت: در حال حاضر ۲ درصد ساخت و ساز علم دنیا برای جمهوری اسلامی ایران است. در این حوزه باید هدفگذاری بیشتر در این حوزه صورت گیرد. ساخت و ساز علم در صحنه بین المللی حوزه مطالعات فرهنگی بسیار ضعیف است و نیازمند این هستیم که پژوهشگران مطالعات فرهنگی ایران در صحنه بین المللی حضور بیشتری داشته باشند.

رییس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان دین محمدی (ISC) افزود: حوزه علوم اجتماعی هم جای کار دارد اما از مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه وضعیت بهتری دارد. سهم ساخت و ساز علم در علوم اجتماعی در کشور حدود ۷ درصد است و حوزه علوم اجتماعی در دنیا سهم ۱۴ درصدی از کل تولیدات علمی دارد. در واقع ایران نصف نُرم جهانی در این حوزه ساخت و ساز علم دارد.

وی گفت: در سطح بین الملل تقریبا ۸۴ درصد سایر علوم، ۱۴ درصد علوم اجتماعی و ۲ درصد مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه از تولیدات علمی سهم دارند. در ایران این وضعیت به این ترتیب است که میزان تولیدات علمی ۹۲ درصد از سایر علوم، ۷.۵ درصد از علوم اجتماعی و ۰.۵ درصد از مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه است.

فاضل زاده درباره وضعیت ساخت و ساز علم دو حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه و علوم اجتماعی در بازه ۱۰ ساله از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ گفت: در این دوره سهم ساخت و ساز علم حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه جمهوری اسلامی ایران ۰.۴۵ درصد است و این سهم در حوزه علوم اجتماعی ۵.۸۸ درصد است. سهم سایر علوم به جز این دو بخش ۹۳.۶۷ درصد است.

وی افزود: این در حالی است که در دنیا در یک بازه ۱۰ ساله، نیز سهم مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه از تولیدات علمی ۲.۵۶ درصد، سهم علوم اجتماعی ۱۳.۷۹ درصد و سهم سایر علوم ۸۳.۶۵ درصد است. بررسی این وضعیت نشان می دهد که نُرم بلند مدت جهانی با وضعیت سال ۲۰۲۲ همخوانی دارد و مقایسه وضعیت ایران هم نشان می دهد که رشد کمی در این بازه ۱۰ ساله داشته ایم.

وضعیت ساخت و ساز علم جمهوری اسلامی ایران در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه و علوم اجتماعی در جداول زیر مشخص است:

بنا بر نتایج گفتگو با دکتر فاضل زاده، در حوزه مطالعات فرهنگی و آثار خلاقانه و علوم اجتماعی کشور، موقعیت بسیار ضعیفی وجود دارد. این حوزه‌ها به ترتیب فقط 8 و 7.4 درصد از تولیدات علمی بین المللی را در کشور ساخت و ساز می کنند. در عین حال، بیش از 30 درصد رشته‌های دانشگاهی در ایران در این حوزه‌ها قرار دارند، اما در کنار نبود رونق و ظهور جهانی، ضعف در ساخت و ساز علم نمایان است. علاوه بر این، سهم حوزه‌های علوم پایه، فناوری طراحی، علوم درمانی و سلامت، زراعت و اکوسیستم در ساخت و ساز علمی کشور بسیار بیشتر است و به ترتیب 28، 20، و 14 درصد از تولیدات را تشکیل می دهند. در نهایت، نیازمند هدفگذاری و توجه بیشتر به مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی هستیم تا بتوانیم در تعاملات بین المللی نقش بهتری ایفا کنیم.