تقویت سبک زندگی مدرن در “تضاد”/ دوری از نیازهای غیر واقعی سرمایه‌داری

در جلسه نمایش و نشست نقد و بررسی مستند «ضد»، محسن کریمیان کارگردان و تهیه‌کننده اثر و مریم برهمن استادیار گروه اندیشه و تفکر تعلیم و تربیت موسسه آموزش عالی علامه‌طباطبایی درباره موضوع این مستند بحث و گفتگو کردند. مستند «ضد» در فصل سوم به موضوعات تخصصی‌تری می‌پردازد و سعی دارد نگاه انتقادی خود را به سبک زندگی مدرن نشان دهد. کریمیان همچنین از سیستم سرمایه‌داری و تلاش آن برای تکثیر یک نسخه برای همه صحبت کرد و برهمن نیز به این امر اشاره کرد که اتفاقات به بهانه سنت پس زده و سرمایه‌داری با مدلی متفاوت از تربیت پیش می‌رود. همچنین بحثی درباره پیوند آثار خلاقانه با فضای آکادمیک دانشگاهی نیز مطرح شد و برهمن تاکید کرد که آثار خلاقانه می‌تواند فضایی را برای ارتباط با مخاطب بیشتر فراهم کند و استفاده از تولیدات فضای آکادمیک تشویق می‌شود.

به گزارش خبرنگار دیجیاتور، جلسه نمایش و نشست نقد و بررسی فصل سوم مجموعه مستند «ضد» ماجرای «گرداب تربیت» با حضور محسن کریمیان کارگردان و تهیه‌کننده اثر و مریم برهمن استادیار گروه اندیشه و تفکر تعلیم و تربیت موسسه آموزش عالی علامه‌طباطبایی، در دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی موسسه آموزش عالی علامه طباطبایی برگزار شد.

«گرداب تربیت» مروری بر شیوه‌های تربیت فرزند از گذشته تا روزگار مدرن، تاثیرات سبک زندگی جدید، رسانه‌ها و اتفاقاتی که موجب شده تربیت فرزند در ذهن بسیاری از والدین پُردردسر و سخت به نظر برسد، دارد.

پس از نمایش مستند، ابتدا محسن کریمیان کارگردان و تهیه‌کننده مجموعه مستند «ضد» درباره رویکرد این اثر بیان کرد: رویکرد کلی این مجموعه مستند موضوعاتی است که نگاه انتقادی نسبت به سبک زندگی مدرن دارد، مسایلی که نمی‌دانیم ریشه‌اش به کجا برمی‌گردد اما در جامعه تبدیل به کلیشه شده است. مجموعه مستند «ضد» اساساً شامل طیف وسیعی از موضوعات می‌شود که در فصل سوم برخی از موضوعاتش تخصصی‌تر شده چرا که متوجه شدیم، آگاهی مخاطب نسبت به موضوعات عمومی بیشتر شده است.

وی درباره مستند «گرداب تربیت» عنوان کرد: قطعاً دیدگاه من به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان با دیدگاه تخصصی یک پژوهشگر متفاوت است؛ چراکه صرفاً از محتوای پژوهشی آماده و موجود استفاده می‌کنم و مستند را می‌سازم. البته من تمام تلاشم این بوده است که تا جای ممکن پژوهش کار غنی باشد و از محتواهای عام استفاده نکنم.

تلاش سرمایه داری برای تکثیر یک نسخه برای همه

کریمیان با اشاره به اینکه رویکرد سیستم سرمایه‌داری همسان‌سازی تمام جوامع است، گفت: نظام سرمایه‌داری در تلاش ایجاد نسخه‌ای است که بتواند برای همه تکثیر کند چراکه سودشان در این مساله است. در بحث بچه‌داری هم همین است، اینکه کلیشه‌ای را رایج کرده و همه از یک اثر ادبی و محصول برای تربیت فرزندانشان استفاده کنند. مستند هم حرفش همین است که نمی‌شود به همه چیز به چشم صنعتی نگاه کرد. ذات سرمایه‌داری تبدیل همه چیز به تولیدی است تا بتواند از آن سود ببرد.

وی افزود: والدین در تلاش هستند که در مساله تربیت فرزند کم نگذارند و فکر می‌کنند اگر محصولات رایج جهان صنعتی را تهیه نکنند، تربیت فرزندشان ناقص است. البته ما نتوانستیم در مستند برای این مسایل بنیادی به جواب و راهکار قطعی برسیم.

در ادامه نشست، برهمن استادیار موسسه آموزش عالی علامه طباطبایی درباره این موضوع مطرح کرد: ما در ابتدای امر با آسیب آشنا می‌شویم و نباید انتظار داشت که به محض آسیب‌شناسی، بهترین جواب را پیدا کنیم. مستند آسیبی را مطرح کرد که شاید قبل‌تر راه‌حلش در دین محمدی بود. برخی از اتفاقات به بهانه سنت پس زده و بعد به کام سرمایه‌داری و با مدل متفاوتی از تربیت پیش کشیده می‌شود.

کریمیان درباره ایده اولیه موضوع مستند عنوان کرد: این موضوعات در روند پژوهش انتخاب می‌شوند چراکه مستندسازان به همه مسایل به شکل انتقادی نگاه می‌کنند. در هر پدیده از جامعه یک نقصی وجود دارد، مستندساز نقص را بیان می‌کند و اگر بتواند در کنارش راه‌حل هم ارایه می‌دهد. من از زمانی که وارد مستندسازی شدم، چک لیستی از موضوعاتی که ذهنم را درگیر کرد بودند، تهیه کردم که اکثر آن‌ها مربوط به موضوعات سبک زندگی بود.

انتقاد از سبک زندگی ایده اولیه مستند

وی ادامه داد: من سفارشی از شبکه مستند داشتم که مجموعه مستندی با انتقاد نسبت به سبک زندگی مدرن بسازم. مجموعه مستندی که گران نباشد، آرشیوی باشد و سریع ساخته شود. چک لیست من در قالب این پیشنهاد می‌گنجید. در نتیجه این مجموعه را با همکاری تیم پژوهشی و دیگر دوستان ساختیم.

این تهیه‌کننده درباره منابعش برای ساخت مستند عنوان کرد: من بُعد تحلیلی را از یک سری مقالات دریافت می‌کنم و نمی‌توانم خیلی ریشه‌ای به این موضوع نگاه کنم. منابع ما مقاله‌های انگلیسی زبان است. ما باید بدانیم که سبک زندگی تغییر کرده و یک شبه هم نمی‌توان آن را تغییر داد. از سوی دیگر غربی‌ها در سبک زندگی و میراث از ما جلوتر هستند.

وی درباره هدفش از ساخت این سری مجموعه مستند اظهار کرد: ما در مجموعه مستند «ضد» می‌گوییم که اگر غرب در مسایلی پیش رفته، اما در انتها به بن بست خورده است. می‌خواهیم به ایرانیان بگوییم که در اول مسیر هستند، انتهای مسیر را از الان شناسایی کنند و از همین الان به راه حل بومی برسند. قطعاً راه حل قطعی وجود ندارد و حتی می‌توان گفت با توجه به برداشت شخصی، هرکس راه حل خودش را دارد. این مستند برای مخاطب عام ساخته شده و در حد یک اثر ادبی جامع و کامل نیست.

در ادامه برهمن درباره پیوند آثار خلاقانه با فضای آکادمیک دانشگاهی بیان کرد: آثاری شبیه «ضد» فضایی را برای ما علوم‌تربیتی‌ها باز می‌کند که بتوانیم از طریق فضای هنری با مخاطب بیشتر ارتباط بگیریم. همچنین اگر مستندسازان از تولیدات فضای آکادمیک استقبال کنند، انگیزه دانشجویان را به عنوان پژوهشگر بیشتر خواهند کرد چراکه تولیدات آنها دیگر در سطح موسسه آموزش عالی باقی نمی‌ماند.

این استاد موسسه آموزش عالی تاکید کرد: مفاهیم جدید به وجود آمده نه در راستای نیازمندی بلکه در راستای نیازهای کاذب است و نظام سرمایه‌داری در تلاش است این نیازهای کاذب را در جامعه گسترش دهد.

نتیجه‌ی این متن این است که مجموعه مستند “ضد” به بررسی ریشه‌ها و اثرات سبک زندگی مدرن و تاثیرات آن بر تربیت فرزندان می‌پردازد. مستندسازان در این اثر به موضوعاتی از مسایل تربیت فرزند نگاه انتقادی می‌اندازند و برخی راهکارهای بومی نیز ارائه می‌دهند. این مستند برای مخاطب عمومی ساخته شده است و هدف آن افزایش آگاهی مخاطبان درباره مسائل تربیت فرزند است. در این مستند انتقادی نسبت به رویکرد سیستم سرمایه‌داری نیز بیان شده و آن را متهم به تلاش برای تکثیر یک نسخه برای همه می‌داند. همچنین از تسلط غرب در سبک زندگی و ایده‌آل بودن آن نسبت به بقیه جوامع نیز بهره می‌برد. هدف این مجموعه مستند به عنوان یک اثر ادبی جامع و کامل نیست و باید هرکس راه‌حل خودش را برای مسائل تربیت فرزندان پیدا کند. این مستند همچنین به پیوند آثار خلاقانه با فضای آکادمیک دانشگاهی اشاره کرده و اهمیت تولیدات هنری در جامعه را بیان می‌کند.