برگوشایی آمریکایی از تسخیر پایگاه جاسوسی در اثر ادبی “کد های سیاه”

در نشست نقد و بررسی مستند “کدهای سیاه” به کارگردانی مجید رستگار، این مستند که بر اساس اسناد آمریکایی و تصاویر آرشیوی تسخیر لانه جاسوسی ساخت و ساز شده است، مورد بررسی قرار گرفت. مجید رستگار به منازعه رسانه‌ای بین ایران و آمریکا در ۴۴ سال اخیر اشاره کرد و توضیح داد که ایران در سال‌های اول تحول اساسی به خاطر حوادث و اتفاقات متعدد دسترسی کافی برای پرداختن به تسخیر لانه جاسوسی را نداشت. وی همچنین به این نکته اشاره کرد که ماژولهای مهمی از این رویداد که هیچگاه روایت نشده‌اند وجود دارد و این باعث شده تا افراد باور غلطی داشته باشند که ایران مقصر در این رویداد بوده است. او همچنین اشاره کرد که در خارج از کشور حدود ۸۰ مستند درباره این رویداد ساخت و ساز شده است و آمریکا از این تولیدات برای روایت مطلوب خود استفاده می‌کند. به‌علاوه، در این نشست بحث شد که در ایران به دلیل وجود سند واحد روایت‌ها و مستندسازی‌ها پیرامون تسخیر لانه جاسوسی نشده است و تمرکز بیشتر بر روایت‌های غربی بوده است. به طور کلی، مستند “کدهای سیاه” بررسی اتفاقات مهمی در رابطه با تسخیر لانه جاسوسی و زوایای کمتر دیده شده آن از طریق اسناد آمریکایی و تصاویر آرشیوی است و برای اولین بار در جشنواره اثر سینمایی عمار نمایش داده شده است.

به گزارش خبرنگار دیجیاتور، نشست نقد و بررسی مستند «کدهای سیاه» به کارگردانی مجید رستگار، روز گذشته ۲۳ دی ماه پس از رونمایی و نخستین اکران در چهاردهمین جشنواره عمار با حضور کارگردان و پژوهشگر این اثر در محل هنر هفتم فلسطین برگزار شد.

مجید رستگار با اشاره به منازعه رسانه‌ای بین ایران و آمریکا در ۴۴ سال اخیر گفت: با توجه به اینکه ایران در سال های اول تحول اساسی حوادث و اتفاقات پرشتابی نظیر منازعه با عراق، مبارزه با منافقان و … را تجربه می‌کند، فرصت و توان لازم برای پرداختن به مساله تسخیر لانه جاسوسی را نداشته است.

وی با تاکید بر اینکه رویدادها و قصه‌های مهمی از این رویداد وجود دارد که هیچ زمان روایت نشده است، افزود: امروز ما فقط می‌دانیم که نمایندگی دیپلماتیک آمریکا را گرفته ایم در حالی که تسخیر لانه جاسوسی پیشینه ای در سال ۱۳۳۲ و دخالت های آمریکا در ایران دارد و از آن به عنوان تحول اساسی دوم یاد می‌شود؛ به‌واسطه این ناآگاهی، باور غلطی ایجاد شده است که انگار ما مقصر بودیم، حال آنکه در کدام کشور، جاسوسی ثابت شده و جاسوس را رها می‌کنند.

این مستندساز با اشاره به جمله‌ای در آخر مستند با عنوان «ما ۴۴۴ روز قصه داریم» عنوان کرد: هر روز این بازه یک قصه است و از این قصه‌ها و ماجراهایی نظیر فشار از بیرون، اقدام به فرار و … می‌توان اثر ادبی مستند، سریال و اثر سینمایی سینمایی با زوایای دید مختلف ساخت و ساز کرد و تاکنون در آمریکا ۱۰ ها اثر ادبی، اثر سینمایی مستند و داستانی حول این موضوع ساخته شده است.

مجید حسینی پژوهشگر مستند «کدهای سیاه» با اشاره به بخشی از مستند، عنوان کرد: امروزه این رویداد وارد سرفصل درسی آمریکا شده یا برای آن صحنه نمایش اجرا می‌شود لذا در پژوهش مستند نقد آثار خلاقانه تحول اساسی را مدنظر قرار دادیم و با مرور هنر صوتی، صحنه نمایش، بازی های کامپیوتری ساخت و ساز شده در این زمینه تلاش کردیم، بگوییم غرب تسخیر لانه جاسوسی را از منظر هنری چگونه روایت کرده است.

وی افزود: در خارج به صورت خاص حدود ۸۰ مستند درباره این موضوع ساخته شده است و توجه روی مستند بیش از هنر صوتی و صحنه نمایش، سینمایی بوده است و در این مستندها راش های قابل استفاده‌ای وجود دارد و آمریکا به‌واسطه همین تولیدات روایت مطلوب خود را رقم می‌زند.

وی با اشاره به اینکه آمریکا از روز اول با اختصاص پوشش خبری مجزا به گزارش لحظه ای واقعه پرداخت است، افزود: در آمریکا، دایره المعارف تصویری در ۱۴۰۰ صفحه به صورت روزنگار روایت شده است اما ما در ایران سراغ هیچ یک از این موارد نرفته ایم.

این پژوهشگر در پاسخ به سوالی پیرامون چرایی مستندسازی روی این سوژه بعد از ۴۴ سال توضیح داد: تا همین لحظه که درنشست خبری هستیم، افرادی که در این ماجرا حضور داشته اند برای به تصویر کشیدن این رویداد تلاش می‌کنند، به عنوان مثال رندی گودمن عکاس ۳۵ ساله ای که در آن برهه در ایران حضور داشته پس از یک گفت و گوی طولانی حاضر به مصاحبه نشد و از تصمیم خود برای چاپ اثر ادبی در این حوزه گفت؛ تمام افراد حاضر در این ماجرا در موسسه آموزش عالی های مختلف نشست داشته و خاطرات و اثر ادبی منتشر کرده اند.

وی با نقد این رویکرد که امروز هم توجه کافی به این امر صورت نگرفته است، یادآور شد: ۶ ماه پیش کاخ سفید اسنادی از ماجرای لانه جاسوسی منتشر کرد و در همین سند اذعان کرده اند که نمایندگی دیپلماتیک آمریکا در ایران فعالیت جاسوسی داشته اما ما همین چند صد صفحه سند را تبیین نکرده ایم.

حسینی با تاکید بر اینکه در این ۴۴۴ روز اتفاقات قابل توجهی وجود دارد، گفت: حدود ۱۳۰ موضوع ایده مستند و ایده اثر سینمایی سینمایی توسط تیم پژوهشی استخراج شده است، خیلی از این پژوهش ها می‌تواند در اختیار اساتید موسسه آموزش عالی برای تدریس قرار گیرد به عنوان مثال مواردی نظیر دادگاه، زندانی شدن، خودکشی گروگان‌ها پس از بازگشت به آمریکا، تصادف اتوبوس در مسیر انتقال گروگان‌ها به شهر های مختلف، دیدار خانم تیمز با پسرش در ایران و عذرخواهی از ملت ایران به‌واسطه اقدام امنیتی حکومت کارتر می‌تواند موضوع تولیدات داستانی قرار گیرد.

رستگار با اشاره به اینکه مخاطب حرف و دلایل طرف خارجی را می‌پسندد، بیان کرد: برای روایت درست نیاز است مستند با فکت های صحیح ساخته شود و با توجه به غنی بودن محتوا و آرشیو در این پروژه، اصلا سراغ مصاحبه نرفتیم و با اسناد آمریکایی و از زبان آمریکا سراغ نقد آمریکا رفتیم و این چیدمان طبق اسناد آمریکایی‌ها جای تردید برای مخاطب باقی نمی‌گذارد. در این مستند سوژه‌های زیادی را بررسی کرده‌ایم که هر یک به تنهایی می‌تواند موضوع مستندهای دیگر باشد.

این کارگردان با اشاره به چالش های ساخت و ساز اثر یادآور شد: ۹۵ درصد تصاویر، متون پژوهشی و اثر سینمایی های آرشیوی به زبان انگلیسی بود و این کار تدوین را سخت می‌کرد، صداگذاری و نریشن کار نهایی نیست و با تصحیح صداگذاری و نریشن تفاوت احساس می‌شود.

مستند «کدهای سیاه» به بررسی ماجرای تسخیر لانه جاسوسی و زوایای کمتر دیده شده آن با اسناد آمریکایی و تصاویر آرشیوی می پردازد، این مستند برای اولین بار در چهاردهمین دوره جشنواره مردمی اثر سینمایی عمار نمایش داده شد.

رایج استدلال است که محدودیت‌های بین‌المللی ها علیه ایران به دلیل تسخیر لانه جاسوسی در سال ۱۳۳۲ رخ داد. تولیدکنندگان امریکایی بیشتر به رویداد تسخیر لانه جاسوسی توجه کرده اند و تا کنون در امر روایت این رویداد ساخته های زیادی ایجاد شده است. در مقابل، در ایران توجه کافی به این رویداد صورت نگرفته است و اکثر تولیدات هنری مربوط به این رویداد توسط تیم پژوهشی ساخت و ساز شده است.