موقعیت علمی ایران در فناوری های نسل چهارم تولیدی

دکتر سید احمد فاضل‌زاده اظهار کرد که تحول اساسی صنعتی چهارم می‌تواند مزایای زیادی برای کسب و کارها، صنایع و افراد جامعه داشته باشد. این تحول اساسی مبتنی بر هوشمندسازی است و تجهیزات هوشمند و فناوری‌هایی نظیر AI، شبکه جهانی اشیا، چاپ سه بعدی، فناوری‌های ارتباطی نسل جدید (۵G، مکاترونیک، کلان داده، بلاک چین‌ها و فناوری پهپاد) حرف اول را در آن می‌زند. او تاکید کرد که در ایران، علم و فناوری به خوبی توسعه یافته است اما در بخش تولیدی ضعف‌هایی وجود دارد که نشانگر ناهماهنگی بین نظام‌های ساخت و ساز علم و دانش و فناوری و نظام‌های ساخت و ساز صنعتی است. به طور خاص، ایران در حوزه AI، مکاترونیک، شبکه جهانی اشیا و کلان داده دارای تولیدات علمی مطلوبی است اما نیاز به اصلاحات بیشتری در روابط حکومتی‌ها و برنامه‌ها دارد تا بتواند به نقطه عطفی در توسعه فناوری‌های نسل چهارم تولیدی برسد.

به گزارش دیجیاتور به نقل از مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان دین محمدی (ISC)، دکتر سید احمد فاضل‌زاده گفت: تحول اساسی صنعتی چهارم را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات در دهه‌های اخیر قلمداد کرد که می‌تواند مزایای زیادی را برای کسب و کارها، صنایع و افراد جامعه داشته باشد. این تحول اساسی صنعتی مبتنی بر هوشمندسازی است و تجهیزات هوشمند و فناوری‌هایی نظیر AI، شبکه جهانی اشیا، چاپ سه بعدی، فناوری‌های ارتباطی نسل جدید (۵G، مکاترونیک، کلان داده، بلاک چین‌ها و فناوری پهپاد) حرف اول را در آن می‌زند.

رئیس مؤسسه ISC گفت: تحول اساسی صنعتی چهارم یک واقعیت در حال ظهور است که منشأ تغییرات فراوانی در حوزه‌های حکمرانی دولتی و ساختارهای مالی و اجتماعی و آموزشی خواهد شد. در چنین ساختاری ماهیت و هویت حکومت-ملت تغییر اساسی خواهد یافت.

فاضل زاده افزود: در چنین انقلابی، فناوری‌های نسل چهارم تولیدی سهم مهمی در ارزش آفرینی مالی دارند. در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان برای استقبال از این تغییر بسیار مهم فلسفی، مالی، اجتماعی و مدیریتی سندهای مفصلی در دست تهیه است تا بتوانند در آینده این تحولات سهمی داشته باشند.

وی گفت: در بیان ارزیابی و تحلیل وضعیت پژوهش و فناوری ایران، علی‌رغم وجود ظرفیت‌های اساسی در بخش آموزش، پژوهش و فناوری کشور، متأسفانه در بخش تولیدی ضعف‌هایی وجود دارد که نشانگر آن است که ارتباط تعاملی، تناسبی و توازنی بین نظام‌های ساخت و ساز علم و دانش و فناوری و نظام‌های ساخت و ساز صنعتی در کشور ناهماهنگ است.

رئیس مؤسسه ISC افزود: بررسی و تحلیل جایگاه علمی در فناوری‌های نسل چهارم تولیدی کشورهای پیشرو جهانی و اسلامی در بازه زمانی ۱۰ ساله اهمیت زیادی دارد، اگر چه جمهوری اسلامی ایران در بعضی از حوزه‌های فناوری‌های نسل چهارم از لحاظ توسعه فناوری و محصول وضعیت مناسب‌تری دارد، ولی به دلیل بعضی از محدودیت‌ها تولیدات علمی کمتری در عرصه بین المللی انتشار یافته است.

وی افزود: در جدول شماره یک، رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو جهانی در فناوری‌های نسل چهارم تولیدی را براساس داده‌های پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) نشان می‌دهد.

جدول ۱. جایگاه علمی، فناوری‌های نسل چهارم تولیدی کشورهای پیشرو جهان در بازه زمانی ۲۰۲۲-۲۰۱۳

وی خاطر نشان کرد: جدول شماره دو، جایگاه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو اسلامی در فناوری‌های نسل چهارم تولیدی را براساس داده‌های پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) نشان می‌دهد. جمهوری اسلامی ایران در حوزه AI رتبه اول، حوزه شبکه جهانی اشیا رتبه چهارم، حوزه چاپ سه بعدی رتبه دوم، حوزه فناوری‌های ارتباطی نسل جدید (۵G) رتبه پنجم، حوزه مکاترونیک رتبه دوم، حوزه کلان داده رتبه پنجم، حوزه بلاک چین‌ها رتبه هشتم و حوزه فناوری پهپاد رتبه هفتم را در بین کشورهای اسلامی دارد.

جدول ۲. جایگاه علمی، فناوری‌های نسل چهارم تولیدی کشورهای پیشرو اسلامی در بازه زمانی ۲۰۲۲-۲۰۱۳

فاضل زاده گفت: براساس جدول شماره سه، بیشترین تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران در فناوری‌های نسل چهارم تولیدی را در بازه زمانی ده ساله ۲۰۲۲-۲۰۱۳، مربوط به AI با ۲۶۳۸ مدرک است. در دهه اخیر، ایران در زمینه AI به رتبه ۱۴ دست یافته است. همچنین بررسی اطلاعات نشان می‌دهد تعداد تولیدات علمی AI در پنج سال اخیر بهبود داشته و از ۱۵۷ مدرک در سال ۲۰۱۸ به ۵۷۷ مدرک در سال ۲۰۲۲ رسیده است.

وی افزود: بعد از AI بیشترین تولیدات علمی مربوط به مکاترونیک با ۱۵۹۶ مدرک و شبکه جهانی اشیا با ۱۲۷۰ مدرک است. کمترین تولیدات علمی در بازه زمانی ده ساله در فناوری‌های نسل چهارم تولیدی، مربوط به بلاک چین‌ها با ۷ مدرک است.

جدول ۳. جایگاه و تولیدات علمی در فناوری‌های نسل چهارم تولیدی جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی ۲۰۲۲-۲۰۱۳

وی ادامه داد: براساس جدول شماره چهارم، بیشترین تولیدات علمی در بازه زمانی ده ساله اخیر در بخش AI، مربوط به موسسه آموزش عالی تهران، موسسه آموزش عالی تبریز و موسسه آموزش عالی صنعتی امیرکبیر بوده است. در شبکه جهانی اشیا، بیشترین تولیدات علمی مربوط به موسسه آموزش عالی آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، موسسه آموزش عالی تهران و موسسه آموزش عالی صنعتی امیرکبیر؛ در چاپ سه بعدی، موسسه آموزش عالی تهران، موسسه آموزش عالی صنعتی امیرکبیر و موسسه آموزش عالی تربیت مدرس؛ در فناوری‌های ارتباطی نسل جدید (۵G)، موسسه آموزش عالی صنعتی شریف، موسسه آموزش عالی تهران و موسسه آموزش عالی صنعتی امیرکبیر است.

فاضل زاده گفت: بیشترین تولیدات علمی در بازه زمانی ده ساله اخیر در مکاترونیک، موسسه آموزش عالی تهران، موسسه آموزش عالی صنعتی شریف و موسسه آموزش عالی صنعتی امیرکبیر؛ در کلان داده،، موسسه آموزش عالی تهران، موسسه آموزش عالی آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و موسسه آموزش عالی صنعتی شریف؛ در بلاک چین‌ها، موسسه آموزش عالی تهران، موسسه آموزش عالی صنعتی مالک اشتر و موسسه آموزش عالی فردوسی مشهد و در فناوری پهپاد، بیشترین تولیدات علمی مربوط به موسسه آموزش عالی تهران، موسسه آموزش عالی صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی و موسسه آموزش عالی صنعتی شریف بوده است.

جدول ۴. وضعیت و رتبه موسسه آموزش عالی‌های کشور در فناوری‌های نسل چهارم تولیدی

تحول اساسی صنعتی چهارم مزایای زیادی را برای کسب و کارها، صنایع و افراد جامعه دارد. این تحول اساسی مبتنی بر هوشمندسازی است و تجهیزات هوشمند و فناوری‌هایی نظیر AI، شبکه جهانی اشیا، چاپ سه بعدی، فناوری‌های ارتباطی نسل جدید (۵G، مکاترونیک، کلان داده، بلاک چین‌ها و فناوری پهپاد) حرف اول را در این تحول اساسی می‌زند.
تحول اساسی صنعتی چهارم واقعیت در حال ظهور است که منشأ تغییرات فراوانی در حوزه‌های حکمرانی دولتی و ساختارهای مالی و اجتماعی و آموزشی خواهد شد. در چنین ساختاری ماهیت و هویت حکومت-ملت تغییر اساسی خواهد یافت.
فناوری‌های نسل چهارم سهم مهمی در ارزش آفرینی مالی دارند و کشورهای پیشرفته جهان برای استقبال از این تحولات سندهای مفصلی در دست تهیه کرده‌اند. در ایران، ارتباط تعاملی و تناسبی بین نظام‌های ساخت و ساز علم و دانش و فناوری و نظام‌های ساخت و ساز صنعتی ناهماهنگ است.
ایران در بعضی از حوزه‌های فناوری‌های نسل چهارم موفق بوده و در حوزه AI، شبکه جهانی اشیا، چاپ سه بعدی، فناوری‌های ارتباطی نسل جدید (۵G)، مکاترونیک، کلان داده، بلاک چین‌ها و فناوری پهپاد جایگاه مناسبی دارد. موسسه آموزش عالی‌های ایران نیز در این حوزه‌ها تولیدات علمی مهمی داشته‌اند.