نقد ادعای هنر صوتی مبتذل و هنر صوتی عرفانی

در یک مراسم رونمایی از پروژه موسیقایی «کوی جانان» با آهنگسازی کامران همت پور و خوانندگی رضا کریمی در فرهنگسرای ارسباران تهران، صابر صفار مدرس حوزه فناوری طراحی صدا، درباره اهمیت ورود فناوری طراحی صدا به هنر صوتی صحبت کرد. او بیان کرد که این ترکیب می تواند کمک کند تا کیفیت سازها و صداهای کنسرت‌ها بهبود یابد. در ادامه، محمدتقی ملبوبی مدرس موسسه آموزش عالی، درباره رابطه هنر صوتی و عرفان نظراتی ارائه داد و آلبوم «کوی جانان» را به عنوان یک آثار هنر صوتی عرفانی معرفی کرد. همچنین رضا مهدوی، نوازنده و آهنگساز، انتقاداتی از وضعیت هنر صوتی امروزی داشت و بیان کرد که هنر صوتی خوب کم شده است. اما کامران همت پور، آهنگساز آلبوم «کوی جانان»، به همه حاضران از اهمیت و حمایتشان تشکر کرد و توضیح داد که این آلبوم هنر صوتی عرفانی و با مفاهیم عمیقی است که از سازهای منحصر به فردی استفاده شده است.

به گزارش خبرنگار دیجیاتور، پروژه موسیقایی «کوی جانان» به آهنگسازی کامران همت پور و خوانندگی رضا کریمی روز جمعه چهارم اسفندماه در فرهنگسرای ارسباران تهران در حضور تعدادی از هنرمندان هنر صوتی کشورمان رونمایی شد.

ضرورت ورود فناوری طراحی صدا به هنر صوتی

صابر صفار مدرس و پژوهشگر حوزه فناوری طراحی صدا در ابتدای این مراسم ضمن ارایه توضیحاتی درباره ورود فناوری طراحی صدا به حوزه هنر صوتی گفت: فناوری طراحی صدا می تواند با هنر صوتی ترکیب بیشتری پیدا کند و این موضوعی است که در تمام دنیا مورد توجه قرار گرفته است. البته با توجه به مسایل مطرح شده در حوزه فناوری طراحی صدا باید به این مقدمه اشاره کرد که اکنون رابطه تنگاتنگی در حوزه فناوری طراحی صدا و هنر صوتی وجود دارد و امید می رود این روند در فرآیند ساخت و ساز آثار موسیقایی نیز مورد توجه قرار گیرد.

این مدرس در ادامه صحبت‌های خود گفت: یکی از مشکلاتی که ما داریم این است که سازهای صوتی در اندازه وسیعی از گستردگی صدا قرار می گیرد. فرآیندی که دربرگیرنده پیچیدگی های زیادی است. ما باید در این حوزه دست به فعالیت های زیادی بزنیم که می تواند در ارتقای کیفیت سازها و صداهای کنسرت‌ها نقش موثری ایفا کند. ‌

وی ضمن ارایه توضیحاتی درباره روند تدریس و آموزش فناوری طراحی آکوستیک در ایران از این جریان دانشگاهی به عنوان یکی از ضروریات استمرار در حوزه هنر صوتی و ارتقای کیفیت استودیوها برای تحکیم پیوند میان فناوری طراحی اکوستیک و هنر صوتی یاد کرد.

هنر صوتی و عرفان روحی دارند که نمایش دهنده حقیقت است

محمدتقی ملبوبی مدرس موسسه آموزش عالی هم در این مراسم ضمن ابراز خشنودی از انتشار این آلبوم هنر صوتی توضیح داد: بنده به افتخار تعدادی از دوستان جزو اولین کسانی بودیم که در استان کردستان نسبت به انتشار آلبوم های هنر صوتی در حوزه هنر صوتی عرفانی اقداماتی را انجام دادیم.

وی با بیان خاطراتی از جریان ساخت و ساز آثار موسیقایی پس از پیروزی تحول سیاسی گفت: هنر صوتی اصیل ایرانی را باید قدر دانست، هنر صوتی ایرانی منزلت بالایی دارد و مانند شاه ماهی در اقیانوس است که نباید آن را فراموش کرد.

ملبوبی ادامه داد: این هنر صوتی با عرفان نسبت زیادی دارد. شرایطی که دربرگیرنده راهی برای دستیابی به حقیقت است. عرفان کشف و شهودی بی واسطه است. حالا هنر صوتی و عرفان هم یک درهم تنیدگی خاصی کنار هم دارند لذا هنر صوتی و عرفان از همان ابتدا به هم پیوند خورده اند. هنر صوتی و عرفان روحی دارند که نمایش دهنده حقیقت است، موضوعاتی که حتی در مباحث فلسفی و مذهبی هم می توانند مورد توجه قرار گیرند. هنر صوتی در اینجا نشان دهنده تفاخری است که در امتزاج با عرفان حرف های زیادی برای گفتن دارد.

این کارشناس مسایل فرهنگی ادامه داد: آنچه از فرایند هنر صوتی و عرفان و مسایل مذهبی می گویم بحث های نمادینی است که می تواند در جلسات تخصصی تر مورد کنکاش بیشتری قرار گیرد. آغاز آفرینش با هنر صوتی شروع می شود و آخر زمین هم با همان نواخت صوراسرافیل است. نواختی که نویدبخش آغازی در حوزه های عرفانی است. عرفان لباسی است که بر هنر صوتی پوشانده می شود و می تواند دربرگیرنده مفاهیم انسانی عمیقی باشد.

پدرم با کلیدواژه هنر صوتی مبتذل به شدت مخالف بود

رضا خرم فرزند مرحوم همایون خرم هم در این نشست رونمایی گفت: در ۴۰ سال اخیر اصطلاحی به نام هنر صوتی مبتذل متداول شد که پدر با آن بسیار مخالف بود. او می گفت این کلام است که هنر صوتی را مبتذل می کند وگرنه هنر صوتی بد وجود ندارد. هنر صوتی چه طور می تواند مبتذل باشد. هنر صوتی می تواند حالت های مختلف را ایجاد کند که هر کدام از این ها هم قابل تفکیک است.

وی افزود: اینها را گفتم تا از هنر صوتی به نام هنر صوتی عرفانی حرف بزنم. شما بدانید هر کاری با دف و تنبور زده شود عرفانی نیست. حتی سازی مانند ویولن هم می تواند در حوزه هنر صوتی عارفانه نام گذاری شود. هنر صوتی عارفانه است که اول فکر را به زیبایی بیاورد و دوم ذکر را به یاد انسان بیاورد. هنر صوتی عرفانی را در سازها کوچک نکنیم. معنی هنر صوتی عارفانه بسیار وسیع تر از این حرف هاست.

فرزند مرحوم همایون خرم با اشاره به آلبوم «کوی جانان» ادامه داد: قطعاتی که در این آلبوم شنیدم بسیار عارفانه است و با شناختی که از کامران همت پور دارم او را هنرمندی می دانم که اهل معرفت است و مطمئنم اثر خوبی بر جان مخاطب می گذارد.

۲ دهه است که هنر صوتی خوب نمی شنویم

رضا مهدوی نوازنده، آهنگساز و پژوهشگر حوزه هنر صوتی هم در بخش دیگری از این مراسم گفت: اساس هنر صوتی ایرانی بر بداهه پایه گذاری شده است. البته که سالن های بزرگ مناسب برگزاری هنر صوتی ایرانی نیست اما از زمانی که تقویت کننده صدا روی کار آمد فنون صدا هم وارد شد و گویی روح اصیل ایده در هنر صوتی ایرانی را مخدوش می کند.

وی با اشاره به ویژگی های هنر صوتی منطقه کرمانشاه و عمومیت ساز تنبور در جای جای کشور گفت: قطعاتی که برای این آلبوم گوش کردم سرشار از پویایی است. خواننده با صدای ملایم خود و به دور از بلندخوانی و در یک محدوده ای سعی در درست خوانی مقامات دارد و این نشان دهنده کارگردانی خوب کامران همت پور است که به نظرم نقطه ضعفی ندارد. امیدوارم فروش کند و صدا و سیما هم برای بهتر شنیده شدن آن تلاش کند. متاسفانه حداقل ۲ دهه است که هنر صوتی خوب نمی شنویم و فقط هنر صوتی هایی را می شنویم که به برق وصل می شوند و در اغراق آمیز ترین شکل ممکن به گوش مخاطب می رود. من نمی گویم همه هنر صوتی های ما ناسالم هستند اما باید بپذیریم که هنر صوتی خوب کم است.

این مدرس موسسه آموزش عالی با ارایه توضیحاتی درباره هنر صوتی عرفانی تصریح کرد: چنین آلبوم هایی می تواند گوش های مردم را به شنیدن هنر صوتی های عرفانی نزدیک کنند. این ها اتفاقاتی است که حتی در ساز استادانی چون جواد معروفی و همایون خرم می توان شنید. این ها ساز تمام فرنگی‌ را بومی سازی کردند و آثار قدرتمندانه ای را خلق می کردند که توصیف آن سخت است.

مهدوی تاکید کرد: تنبور یکی از سازهای رسیدن به خداست به شرطی که آهنگساز و نوازنده آن را به درستی اجرا کنند. حقیقت این است که ما از دهه هشتاد بسیار غرب زده و شیفته غرب شدیم و امروز می بینیم رسانه های رسمی و مجازی را به سمتی می برد که باید دنبال هویت هنر صوتی ایرانی با چراغ گشت. تنبور یکی از سازهایی است که می بایست بیشتر و بیشتر به آن توجه کرد.

وی در بخش دیگری از صحبت های خود تصریح کرد : سالن های کنسرت شده محل تفریح مردم و هنرمند فکر می کند که مردم به او فکر می کنند در حالی که اصلا چنین نیست. ‌این جمع ها باید بیشتر و بیشتر شود. هنر صوتی را باید لقمه لقمه به گوش مخاطبان رساند، باید گنجایش فکری مردم را در نظر گرفت.

انتقاد یک کارشناس از نگاه های ابزاری و سلیقه‌ای به آثار خلاقانه

همایون مهمان پرست کارشناس مسایل فرهنگی و از مدیران اسبق هنرستان هنر صوتی پسران هم در این مراسم گفت: ما هنرمندانی در فضای هنر صوتی داریم که باید فکری به حال متمرکز کردن و جمع کردن آنها کنیم. اگر این کار را انجام دادیم آن وقت می توانیم بگوییم که در یک مسیر متعالی میراث و آثار خلاقانه کشورمان قرار گرفتیم.

وی ادامه داد: متاسفانه نگاه های ابزاری و سلیقه ای به آثار خلاقانه ایران باعث شده که اینجا بنشینیم و بگوییم جایگاه آثار خلاقانه اینجا نیست و برای هم درددل کنیم. در حالی که راه کار داریم اما از شما استادان خواهش می کنم چون در جامعه هنری صاحب ایده هستید، هدف را درست کنید و شرایطی را ایجاد کنید تا آثار خلاقانه و میراث به جایگاه و حد اعلای خود برسد.

این کارشناس مسایل فرهنگی تصریح کرد: ما رهبر فرزانه ای داریم که هم هنر صوتی و هم میراث و ادب را به بهترین شکل ممکن می شناسد. ما فقط نیازمند چراغی هستیم که باید راه را مشخص کند و در این مسیر اختلافات را کنار بگذاریم تا در مسیر روشنی قرار بگیریم. باید به هنر صوتی سنتی بها داده شود اما آیا از هنر صوتی کلاسیک حظ ملی و بین المللی نمی بریم؟ من هم ایرانی هستم اما باید واقعیت ها را دید تا بتوانیم این اثرگذاری را ادامه دهیم. ما برای رسیدن به اهداف باید قدرت لازم را داشته باشیم و یاد بگیریم کجا این قدرت را استفاده کنیم.

کامران همت پور آهنگساز و تهیه کننده آلبوم هنر صوتی «کوی جانان» هم در بخش پایانی مراسم ضمن قدردانی از حاضران گفت: جا دارد یادی کنم از استادان هنر صوتی ایران به ویژه پدرم که ساز را به دستم داد و من را با هنر صوتی آشنا کرد.

وی با اشاره به سازهایی که در این آلبوم مورد استفاده قرار گرفته، توضیح داد: این آلبوم دربرگیرنده هنر صوتی عرفانی است که کلام به ساز و هنر صوتی آن معنا داده است.

هنر صوتی عرفانی باعث اشتیاق انسان‌ها به شنیدن آثار هنر صوتی عرفانی می‌شود. هنر صوتی فقط به وصل شدن به برق و اغراق نمی‌انجامد. توجه به تنبور به عنوان یکی از سازهای رسیدن به خدا لازم است. مسایل فرهنگی و هنری باید به شکل مناسبی جمع شوند تا به معنای اصلی خود برسند.انتقاد از نگاه های ابزاری و سلیقه‌ای به آثار خلاقانه و اهمیت دادن به هنر صوتی سنتی و کلاسیک همچنان از اهمیت خود محروم نمی‌کند.