چرا به سراغ ستاره‌ها نرفتم؟/ تفاوت‌های فیلمسازی در هالیوود و ایران

[ad_1]
در آخرین دهه های دوم قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم، علی عطشانی کارگردان سینمای ایران با اثر سینمایی‌های خود حاشیه‌ها و سروصدای زیادی در فضای رسانه‌ای ایجاد می‌کرد. اما در این روزها، او اثر سینمایی بی‌حاشیه “رؤیای کاغذی” را به سرگروهی هنر هفتم هویزه مشهد اکران عمومی کرده است. این اثر سینمایی در سال ۱۴۰۰ محصول شده و در جشنواره‌های جهانی حضور داشته و جوایز مهمی از آن‌ها دریافت کرده است. عطشانی که چند سالی است در آمریکا سکونت دارد، با این حال همچنان ارتباطش را با ایران حفظ کرده و اثر سینمایی “رؤیای کاغذی” را قبل از ساخت اثر سینمایی‌های دیگرش در هالیوود در ایران کرده است. او تلاش کرده است تا با اثر سینمایی‌های خود حرفی برای گفتن داشته و موضوعات اجتماعی را به روز بیاورد. برای این اثر سینمایی، او از بازیگران حرفه‌ای و نه لزوماً چهره استفاده کرده و اثر سینمایی با برنامه‌ریزی مالی کمتری ساخته شده است. به عنوان یکی از فیلمسازانی که کارهایش در هالیوود نیز توجه زیادی به خود جلب کرده است، عطشانی از تفاوت‌های اثر سینمایی‌سازی در ایران و هالیوود و تجربیاتش بیان کرده است، اما همچنان به سینمای ایران علاقه‌مند است و تلاش می‌کند تا تجارب خود را با نسل جوان سینماگران ایرانی به اشتراک بگذارد. او اهمیت برای خود دارد که به مخاطب بین‌المللی نیز دسترسی داشته باشد و این همان دلیلی بود که اثر سینمایی “رؤیای کاغذی” را در جشنواره‌های جهانی اکران کرده است. همچنین، وی اعتقاد دارد که شرایط سینمای ایران مشکلات پایه‌ای دارد و نیازمند یک فکر اساسی برای بهبود آن است.

دیجیاتور -گروه آثار خلاقانه-آروین موذن‌زاده؛ علی عطشانی کارگردان سینمای ایران که اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ اثر سینمایی‌هایش حاشیه‌ها و سروصدای زیادی را در فضای رسانه‌ای ایجاد می‌کرد این روزها اثر سینمایی بی‌حاشیه «رؤیای کاغذی» را به سرگروهی هنر هفتم هویزه مشهد اکران عمومی کرده است. البته این اثر سینمایی سینمایی از ۶ اسفند ماه نیز اکران آنلاین شده است.

اثر سینمایی سینمایی «رؤیای کاغذی» محصول سال ۱۴۰۰ است و تاکنون در جشنواره‌های متعدد خارجی حضور داشته و جوایز مهمی را از فستیوال‌های مختلف بین‌المللی دریافت کرده است. فیلمنامه «رؤیای کاغذی» را جابر قاسمعلی براساس ایده‌ای از علی عطشانی نوشته و مینا وحید، کامران تفتی، زینب (نگار) ملاکی و امیرحسین رضازاده نقش‌های اصلی این اثر سینمایی را ایفا کرده‌اند.

در خلاصه روایت خیالی این اثر سینمایی آمده است: یاسی دختر جوانی که در یک کارگاه خیاطی کار می‌کند، با زال جوانی آشنا می‌شود. او پیجی در اینستاگرام برای زال راه‌اندازی می‌کند و در زمانی کوتاه، مخاطبان بسیاری پیج را فالو می‌کنند. یاسی که به درآمدزایی از پیج فکر می‌کند، پست و استوری‌هایی با موضوع کاندیداتوری زال در رأی‌گیری ریاست جمهوری بارگذاری می‌کند. این در حالی است که زال جوان علیرغم مخالفت با یاسی، عاشق او شده است.

عطشانی چند سالی است که در آمریکا سکونت دارد و اثر سینمایی‌هایی چون «اولین تولد»، «لوتریا» و «ماه کوچک من» را در هالیوود ساخته است. با این وجود او هنوز ارتباطش را با ایران قطع نکرده و اثر سینمایی «رؤیای کاغذی» را قبل از ۲ اثر سینمایی آخرش، در ایران ساخته است. به بهانه اکران این اثر سینمایی سینمایی گفت‌وگویی با عطشانی درباره ویژگی‌های اثر سینمایی، تفاوت‌های فیلمسازی در ایران و هالیوود، فاصله گرفتن از بازیگران چهره و سوپراستار در اثر سینمایی‌هایش و موارد دیگر صحبت کردیم که در ادامه می‌خوانید.

*آقای عطشانی شما را به عنوان یکی از فیلمسازان سینمای بدنه که موضوعات اجتماعی را در آثارش مد نظر قرار می‌دهد، می‌شناسند در طول سال‌های فعالیت‌تان چقدر برایتان حفظ این رویکرد اهمیت داشته است؟

آن چیزی که برایم مهم بوده همیشه این است که اثر سینمایی‌هایی که می‌سازم حرفی برای گفتن داشته و به روز باشند؛ یعنی خیلی عقب نباشند و موضوع بیات شده‌ای را مطرح نکنند. بماند که بعضی از مواقع وقفه‌ای که بین ساخت و ساز و نمایش یک اثر سینمایی در ایران به وجود می‌آید، باعث می‌شود که از طراوت آن اثر سینمایی کاسته شود ولی من همیشه این سعی را کرده‌ام که حرفی برای گفتن داشته باشم. اینکه گفتید از فیلمسازان سینمای بدنه هستم، قطعاً منظورتان استفاده از چهره‌ها و سوپراستارها در اثر سینمایی‌هایم بوده است که اگر دقت کنید علاوه بر استفاده از سوپراستارها، سعی کرده‌ام همیشه هدف و حرف خاصی در طرح یا فیلمنامه آن فیلمی که کار کرده ام، باشد.

از اثر سینمایی «رؤیای کاغذی» تصمیم گرفتم که کمی این روند اتکا به بازیگران خیلی زیاد در اثر سینمایی‌ها را تغییر بدهم و در اثر سینمایی «لوتریا» که بعد از این ساختم و اثر سینمایی «ماه کوچک من» که آن را هم به تازگی ساختم و همین چند ماه پیش تمام شد این مساله را رعایت کردم ولی از اثر سینمایی «رؤیای کاغذی» تصمیم گرفتم این تجربه را بکنم که اثر سینمایی بدون اتکا به بازیگران سوپراستار چطور می‌تواند جلو برود؛ یعنی ما در این اثر سینمایی خانم مینا وحید را داریم، آقای کامران تفتی را داریم که بازیگران بسیار خوبی هستند ولی مثل اثر سینمایی‌های قبلی، جمعی از استارها را دور هم جمع نکردیم و اثر سینمایی با همین ۲ بزرگوار جلو می‌رود. امیرحسین رضازاده هم اصولاً بازیگر نبود و یک زال بود، یک آلبینیسم بود که من خودم او را برای این اثر سینمایی انتخاب کردم.

فکر می‌کنم که از اثر سینمایی «رؤیای کاغذی» تصمیم گرفتم که کمی این روند اتکا به بازیگران خیلی زیاد در اثر سینمایی‌ها را تغییر بدهم و در اثر سینمایی «لوتریا» که بعد از این ساختم و اثر سینمایی «ماه کوچک من» که آن را هم به تازگی ساختم و همین چند ماه پیش تمام شد این مساله را رعایت کردم. به نظرم برایم جذاب است ولی همیشه سعی کردم یک حرفی برای گفتن داشته باشم. اینکه چقدر موفق بوده ام را شما باید بگویید؟

*همانطور که خودتان هم توضیح دادید شما جزو کارگردان‌هایی بودید که در اثر سینمایی‌هایتان به سراغ بازیگران ستاره و چهره می‌رفتید اما در «رؤیای کاغذی» از بازیگران حرفه‌ای و نه لزوماً چهره استفاده کردید و اثر سینمایی به نوعی با برنامه‌ریزی مالی کمتری نسبت به دیگر کارهایتان ساخته شده است. درباره انتخاب بازیگران و وِیژگی های ساخت و ساز کمی توضیح دهید.

آن قدر فکر می‌کردم و فکر می‌کنم که فیلمنامه و ایده «رؤیای کاغذی» جذاب است که احساس کردم نیازی نداریم این بار دیده شدن اثر سینمایی را بگذاریم روی جمع کردن تعداد زیادی ستاره. خب در این اثر سینمایی هم مینا وحید و هم کمران تفتی را داریم و به نظر من همین کافی بود. خانم وحید که خیلی کاراکتر را به خوبی درآورد و کامران هم که مثل همیشه درخشان بود.

به نظر من بار همین ۲ بازیگر برای این نوع فیلمنامه‌ها کفایت می‌کند و بیشتر از این استفاده از بازیگران چهره لازم نیست. مثلاً ما آن اوایل ها پیشنهادهای مختلفی برای نقش خود زال داشتیم. من با دو سه نفر از بازیگران مطرح مان هم صحبت کردم که نقش زال را بازی کنند ولی هر کاری کردم، نتوانستم با خودم به این نتیجه برسم که مخاطب بپذیرد که آقای ایکس که هزار و یک اثر سینمایی از او دیدیم الان زال است. چون یک چیزی در ناخوآگاه مخاطب ممکن بود او را پس بزند و هر چقدر آن بازیگر در نقش فرو می‌رفت باز هم در ناخوآگاه بیننده تلنگری زده می‌شد که به او می‌گفت این بازیگر موها و ریشش را رنگ کرده است و خودش نیست. برای همین هم تصمیم گرفتیم برای نقش زال از فردی که بالفطره زال باشد، استفاده کنیم.

*شما از معدود فیلمسازانی هستید که کار در فضای هالیوود را تجربه کردید و با وجود حاشیه‌هایی که برای کارهایتان به وجود می‌آید، همزمان در ایران هم اثر سینمایی‌هایتان را می‌سازید. تفاوت فیلمسازی در ایران و آمریکا هم از لحاظ زیرساخت و هم ویژگی‌های ساخت و ساز چگونه است؟

سال ۲۰۱۷ من اینجا یک اثر سینمایی «یونیون» ساختم. حتماً می‌دانید که اثر سینمایی یونیون می‌شود همان اثر سینمایی حرفه‌ای در ایران. مثلاً اینجا اثر سینمایی ایندیپندنت داریم و اثر سینمایی یونیون؛ ایندیپندنت می‌شود سینمای «هنروتجربه» ما و یونیون می‌شود اثر سینمایی حرفه‌ای. من سال ۲۰۱۷ در آمریکا یک اثر سینمایی یونیون ساختم با همه عوامل یونیون حرفه‌ای هالیوود و بازیگران خیلی سرشناس و تجربه‌های گران‌بها و عجیب و غریبی که در این اثر سینمایی داشتم. بارها هم در ایران گفتم که حاضر هستم بیاییم و تجربیاتم را در اختیار بچه‌ها بگذارم ولی کسی برایش اهمیت نداشت. من به چند نهاد سینمایی کشور هم گفتم که حاضر هستم تجربه‌ای را که کسب کردم به فیلمسازان جوان انتقال دهم تا آنها بدانند ما چه کارهایی را بهتر است انجام بدهیم و چه کارهایی را داریم اشتباه انجام می‌دهیم ولی خب برایشان مهم نبود.

به این نتیجه رسیدم که در فیلمی اثرات شوخی‌های بی مورد و یا حتی انتشار ویدیوهایی را که ناخواسته منتشر می‌شود، نشان دهم و به این بپردازم که چطور ممکن است با همین کارها زندگی یک نفر دستخوش تغییرات زیادی شود تفاوت فیلمسازی در ایران و آمریکا خیلی خیلی خیلی زیاد است. شاید در نگاه اول فیلمسازی در آمریکا به نظر ما سخت‌تر بیاید ولی کمی که جلوتر می‌رویم، می‌بینیم که راه درست آن همان است که اینها دارند، انجام می‌دهند و ما هاله‌ای از این تولیدی دیده ایم و داریم ادای آن را در ایران در می‌آوریم. ما خیلی از کارهایی را که به نفع اثر سینمایی است، انجام نمی‌دهیم؛ کارهایی را که خیلی ساده هستند و به بهتر شدن اثر سینمایی کمک می‌کنند. اگر بستر آن فراهم بشود من می‌توانم همه اینها را در یک مصاحبه کامل بگویم چون خیلی زیاد است. اولین روزی که سر صحنه اثر سینمایی رفتم، چیزهایی مختلفی دیدم که برایم عجیب بود. آنجا به همسرم گفتم چرا شرایط این طوری است و اصلاً چه دلیلی دارد که به این شیوه جلو برویم اما چند روز بعد من و خانمم به این نتیجه رسیده بودیم کاری که اینها انجام می‌دهند، درست است.

*با توجه به اینکه طرح اولیه فیلمنامه از خود شما بوده است، ایده شکل گیری «رؤیای کاغذی» چطور شکل گرفت و چقدر پرداختن به این مضمون برایتان اهمیت داشت.

من اول به دنبال این بودم که قسمت ۲ اثر سینمایی «موبایل مقام عالی رتبه» را بسازم و داستانی در آن فضا را مد نظر قرار دهم. بعد به این سمت رفتم که به فضای مجازی بپردازم. ویدئویی در اینستاگرام دیدم که راجع به مرد ۴۰-۵۰ ساله‌ای بود که به نظر می‌رسید خیلی هم از سلامت عقلی برخوردار نیست. در این ویدئوها یک سری از آدم‌ها جملاتی به او می‌گفتند و بعد در صفحات مختلف مجازی می‌گذاشتند که بازدید و لایک های زیادی هم می‌خورد. شاید جرقه ساخت و ساز «رؤیای کاغذی» از این ویدئویی که دیدم و اینکه می‌خواستم قسمت دوم «موبایل مقام عالی رتبه» را بسازم، شکل گرفت. از این ۲ ایده به این نتیجه رسیدم که در فیلمی اثرات شوخی‌های بی مورد و یا حتی انتشار ویدیوهایی را که ناخواسته منتشر می‌شود، نشان دهم و به این بپردازم که چطور ممکن است با همین کارها زندگی یک نفر دستخوش تغییرات زیادی شود.

اینکه چطور به شخصیت زال رسیدیم هم پیشنهاد آقای قاسمعلی بود. ما دنبال این بودیم که کاراکتر ما یک ویژگی خاص داشته باشد و خیلی هم در این مورد فکر کرده بودیم. به نظر من بهترین چیزی هم که می‌شد انتخاب کرد همین زال بودن شخصیت بود.

*اثر سینمایی محصول سال ۱۴۰۰ است و تا قبل از اکران در ایران در جشنواره‌های مختلف جهانی حضور داشته است. دلیل دیر اکران شدن اثر سینمایی در ایران چه بود و چقدر نگاهتان به مخاطب جهانی است؟

من تجربه خیلی عجیب و غریبی با این اثر سینمایی در جشنواره‌های جهانی داشتم. «رؤیای کاغذی» نزدیک به ۱۰۰ جشنواره در دنیا رفته و جوایز خیلی زیادی هم گرفته است. شاید بیش از ۱۰ جایزه بهترین کارگردانی و بیشتر از ۲۰ جایزه بهترین اثر سینمایی در جشنواره‌های خیلی معتبر و نیمه معتبر دریافت کرده است. برای من جذابیت اثر سینمایی در این بود که بدون بیگ پروداکشن و بدون هزینه‌های خیلی زیاد هم می‌توانم فیلمی بسازم که مخاطب بین المللی زیادی داشته باشد.

مهم این است که شما بتوانید روایت خیالی‌تان را به شکلی روایت کنید که آن کسی هم که در رمانی نشسته یا در استرالیا و در کانادا هست، بتواند اثر سینمایی را درک کند و این اتفاق برای «رؤیای کاغذی» افتاده بود و دلیلش هم همین بود که توانستیم این همه جشنواره با این اثر سینمایی برویم.

درباره اینکه چرا اثر سینمایی در سال ۱۴۰۰ ساخت و ساز شد و الان دارد اکران می‌شود هم باید بگویم خیلی مبحث طولانی و مهم و سختی است. الان مردم به دنبال این سبک اثر سینمایی‌ها نیستند و بیشتر دنبال اثر سینمایی‌های خیلی تجاری‌تر هستند و به این دلیل سینمادار هم بیشتر نگاهش به این است که آن نوع اثر سینمایی‌ها را اکران کند اما باز خدا را شاکر هستم که این فرصت فراهم شد که اثر سینمایی نمایش داده بشود.

*شرایط سینمای ایران را چطور می‌بینید. در سال‌های اخیر فیلمسازی با چه مشکلات و مصائبی روبه‌رو بوده است؟

خب پاسخ به این سوال خودش یک اثر ادبی است، من الان چون نزدیک ۳-۴ سال است که در ایران نیستیم شاید خیلی خوب نتوانم قضاوت کنم و راجع به شرایط فعلی سینمای ایران نظر بدهم. البته خب بی ارتباط هم نیستم و همان صفحات مجازی ما را کاملاً در ارتباط نگه داشته است و پیگیر هم هستم. هم شرایط بد را می دانم و هم می دانم که الان چقدر از فیلمسازان و اهالی هنر هفتم بیکار هستند. اینها را از دور می بی نم ولی من شاید کسی نباشم که بتوانم الان راجع به شرایط سینمای ایران نظر بدهم چون در داخل آن نیستم. کسانی که دارند از نزدیک با این مشکلات یا خوبی‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند یا تجربه می‌کنند شاید بهتر بتوانند، صحبت کنند. ولی همه ما می‌دانیم که شرایط سینمای ایران هم مثل بقیه شرایط فرهنگی کشورمان مشکلات پایه‌ای و ریشه‌ای دارد و کماکان همه امیدواریم که یک فکر اساسی برای آن بشود.

[ad_2]
ایکران اکران اثر سینمایی “رؤیای کاغذی” به سرگروهی هنر هفتم هویزه مشهد انجام شد؛ اثر سینمایی منجر به دریافت جوایز مهم از جشنواره‌های بین‌المللی شده است. علی عطشانی که مدتی در آمریکا سکونت داشته، هنوز ارتباطش را با ایران قطع نکرده و اثر سینمایی “رؤیای کاغذی” را در این کشور ساخته است. او تجربه اتکا به بازیگران سوپراستار را در این اثر سینمایی کاهش داده و بازیگران حرفه‌ای مانند مینا وحید و کامران تفتی را در نقش‌های اصلی قرار داده است. در استرالیا و کانادا، اثر سینمایی جواب مثبتی دریافت کرده و در جشنواره‌های جهانی حضور داشته است. این اثر سینمایی با برنامه‌ریزی مالی کمتری نسبت به کارهای قبلی علی عطشانی ساخت و ساز شده و به دلیل تغییر سلیقه مخاطبان این روزها، دیرتر اکران شده است. اما با وجود مشکلاتی که در سینمای ایران وجود دارد، امیدواری وجود دارد که با فکر اساسی، شرایط بهبود یابد.