وضعیت مهاجرت نخبگان ایرانی در زمینه AI

بهروز مینایی، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های AI و مکاترونیک معاونت علمی ریاست جمهوری، در گفت‌وگویی اش به آماری از شرکت های دانش بنیان در حوزه AI اشاره کرد. او اعلام کرد که ۱۹۰ شرکت دانش بنیان در این حوزه فعالیت می‌کنند و تاکید کرد که اهداف این شرکت‌ها باید با اهداف بخش خصوصی هماهنگ شود. همچنین اشاره کرد به اینکه بدنه تولیدی هنوز به بخش خصوصی اعتماد نکرده است و برخی هم هیچ علاقه‌ای به استفاده از AI ندارند. در ادامه، او به مهاجرت نخبگان در حوزه AI اشاره کرد و بیان کرد که علت اصلی مهاجرت مالی است. او بر این اعتقاد است که در صورت ایجاد اطمینان نسبت به آینده دانشجویان در ایران، مهاجرت کاهش خواهد یافت. در نهایت، مینایی اشاره کرد به اینکه روند مهاجرت نخبگان در حوزه AI در حال حاضر صعودی نیست و وظیفه حکومت در این زمینه ایجاد بستری است تا بتواند نخبگان را در کشور نگه‌دارد.

بهروز مینایی در گفت‌وگو با خبرنگار دیجیاتور، به ذکر آماری از شرکت های دانش بنیان فعال در حوزه AI پرداخت و گفت: ۱۹۰ شرکت دانش بنیان فعال در حوزه AI داریم که این عدد منهای تیم‌هایی است که دارای محصولات صنعتی لبه‌ فناوری هستند ولی هنوز تبدیل به شرکت نشده‌اند. شرکت‌های ثبت‌شده مذکور حدود ۳۰۰ محصول مبتنی بر AI ساخت و ساز کرده‌اند و برخی فروش خارجی نیز داشته‌اند.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های AI و مکاترونیک معاونت علمی ریاست جمهوری افزود: یکی از همین شرکت‌ها اینطور مطرح می کرد که توانسته با عنوان یک شرکت اماراتی، محصولی را به وزارت منابع هیدروکربن آمریکا بفروشد و درآمد دلاری داشته باشد اما نتوانسته وزارت منابع هیدروکربن خودمان را راضی کند که از این محصول استفاده کند! علت این است که بدنه تولیدی هنوز عادت نکرده است به بخش خصوصی اعتماد کند و البته برخی هم فکر می‌کنند AI جای آن ها را می‌گیرد و خیلی علاقه ندارند به این سمت بروند در حالی که اگر سوار بر این فناوری بشوند، بهترین راهبری را خواهند داشت.

وی ادامه داد: البته کشور ما دارد یک فرآیندی را در رسیدن به بلوغ صنعتی طی می‌کند و این اطمینان را به شما می‌دهم که این مقاومت‌ها مقطعی است و هژمونی تولیدی انحصاری، در کمتر از ده سال آینده با کنشگری جوانان مخلصی که بسیاری از آنان حتی در مراکز مهم نظام نیز جانمایی شده‌اند، خواهد شکست.

مینایی در پاسخ به این سوال که در حوزه AI انتقاد دیگری که به تازگی مطرح می‌شود، مهاجرت نخبگان است و از سوی دیگر با پیشرفت فناوری AI در دنیا خیلی از کشورهای پیشرفته دنبال جذب نیروی انسانی ماهر و نخبه در این حوزه هستند علت اصلی مهاجرت را چه می‌دانید و آیا برنامه‌ای برای کاهش این روند دارید، گفت: به واسطه حضورم در موسسه آموزش عالی، با اقشار مختلفی که مهاجرت می‌کنند برخورد داشته‌ام و علت اصلی مهاجرت را بیشتر دلایل مالی می‌دانم.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های AI و مکاترونیک معاونت علمی ریاست جمهوری تاکید کرد: فکر می‌کنم اگر آینده دانشجویان از جهت کاربست مالی، آینده نسبتا روشنی باشد ولو اینکه درآمدشان نسبت به خارج از ایران پایین‌تر هم باشد، در وطن می‌مانند. دلیل دیگر مهاجرت را عدم اعتماد تولیدی به نهاد موسسه آموزش عالی می‌دانم.

وی در ادامه تصریح کرد: احساس می‌کنم، به دلیل اینکه نخبگان آینده‌ی روشن خود را در ایران به صورت شفاف نمی‌بینند، مهاجرت می‌کنند. نخبگان دغدغه‌شان امنیت شغلی است و وقتی سایر کشورها آغوش خود را باز کرده‌اند و فرد نخبه با ورود به آن کشور سریعا با حقوق بالا استخدام می‌شود، بسیاری از آنها که دوستدار وطن هستند ولی وطن‌پرست نیستند، مهاجرت را به ماندن ترجیح می‌دهند.

مینایی ضمن تاکید بر اینکه در حال حاضر روند مهاجرت نخبگان حوزه AI صعودی نیست، گفت: اینکه بگوییم آمار مهاجرت نسبت به قبل شدت گرفته، خیر اینطور نیست. وظیفه ما به عنوان بخش دولتی در حوزه‌ی نگهداشت نخبگان، بسترسازی است که اقداماتی را هم آغاز کرده‌ایم و دستور کارمان این است که بیشتر بخش خصوصی را فعال کنیم تا با به‌کارگیری نخبگان، آینده‌ی روشنشان برای آنها شفاف شود.

شرکت‌های دانش بنیان فعال در حوزه AI می‌توانند تاثیر قابل توجهی در تولیدی داشته باشند. اگر شرکت‌های دانش بنیان تبدیل به شرکت‌های صنعتی شوند، امکان توسعه‌ی فناوری‌های AI و مکاترونیک برای کشور به وجود می‌آید. محصولات مبتنی بر AI شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند با استفاده از فروش خارجی، منبع درآمدی دلاری برای کشور فراهم کنند. در حال حاضر، تولیدی هنوز به بخش خصوصی اعتماد نکرده است و معمولاً با استفاده از فناوری AI ، سازمان ها بهترین راهبری را خواهند داشت. البته مقاومت‌هایی در جایگاه گسترده تولیدی هنوز در کشور وجود دارد، اما این مقاومت‌ها مقطعی است و با پیشرفت جوانان مخلص و علاقمند به فناوری‌های AI و مکاترونیک، در آینده‌ای نزدیک تولیدی انحصاری خواهد شکست. مهاجرت نخبگان از کشور علتی مالی دارد و عدم اعتماد تولیدی به نهاد موسسه آموزش عالی نیز از دیگر علت مهاجرت است. اگر آینده‌ی دانشجویان ایران در جهت کاربرد مالی روشن و آسان باشد و اعتماد تولیدی به موسسه آموزش عالی افزایش یابد، می‌توان امیدوار بود که این نخبگان در کشور بمانند. به علاوه، بسترسازی برای فعال کردن بخش خصوصی و بهره‌گیری از نخبگان می‌تواند برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان متاثربخش باشد. روند مهاجرت نخبگان حوزه AI در حال حاضر به صورت صعودی نیست.