شناسایی منشأ توفان‌های گرد و غبار غرب ایران توسط محققان

در این تحقیق، یک پژوهش در خصوص علل و منشأ طوفان‌های گردوغبار در غرب کشور ایران صورت گرفته است. این تحقیق نشان می‌دهد که مسیر توفان‌های گردوغبار در غرب ایران و کانون این توفان‌ها با دقت بررسی شده و عواملی نظیر تغییر سطح منابع آبی دریاچه‌ها و تالاب‌ها، کم‌آبی‌ها، و تغییرات پوشش سطح زمین از جمله عوامل موثر در افزایش توفان‌های گردوغبار در این مناطق هستند. نتایج این پژوهش به تازگی در نشریه Scientific Reports منتشر شده است.

به گزارش دیجیاتور به نقل از موسسه آموزش عالی تهران، پژوهشی که اخیراً در قالب رساله دکتری آذر بیرانوند، به راهنمایی دکتر قاسم عزیزی، استاد گروه جغرافیای طبیعی موسسه آموزش عالی تهران، با همکاری دکتر امید علیزاده، دانشیار گروه علم ماده فضا مؤسسه ژئوفیزیک موسسه آموزش عالی تهران، و دکتر علی درویشی بلورانی، دانشیار گروه سنجش از دور و GIS دانشکده جغرافیای موسسه آموزش عالی تهران انجام شده است، علل و منشأ طوفان‌های گردوغبار در غرب کشور را با استفاده از اطلاعات زمین‎پایه، مدل‌ها و داده‌های پیش‌بینی آب و هوا، تصاویر ماهواره‌ای، و شاخص‌های تحلیلی بررسی می‌کند.

به گفته دکتر قاسم عزیزی، در این مطالعه، مسیر توفان‌های گردوغبار در غرب ایران و کانون این توفان‌ها، با دیدی چندجانبه و با استفاده از داده‌های چندگانه بررسی شده است.

این تحقیق، بیش از ۳۰۰ روز دارای توفان گردوغبار منطقه‌ای در دوره زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ را با استفاده از تصاویر ماهواره مادیس (MODIS) و نقشه‎ پارامترهای پیش‌بینی آب و هوا را مورد سنجش قرار داده و با تأکید بر سرعت و جهت باد، منشأ توفان را ردیابی کرده است. به علاوه با در نظر گرفتن لایه‌های پوشش سطح زمین منطقه، کانون‌های گردوغبار شناسایی شده است.

نویسنده اثر ادبی‌های «مبانی منابع آبی‌وهواشناسی» و «مقدمه‌ای بر منابع آبی‌وهواشناسی امنیتی» درباره یافته‌های این مطالعه گفت: نتایج واکاوی صورت گرفته نشان می‌دهد که مهم‌ترین کانون‌های منطقه‌ای گردوغبار غرب ایران به ترتیب شمال‎غرب دریاچه ثرثار و دریاکنار این دریاچه (از دریاچه‌های مرکزی کشور عراق)، تالاب هورالعظیم و هورالهویزه در مرز ایران و عراق، دریاکنار دریاچه رزازه و حبانیه (از دریاچه‌های مرکزی کشور عراق) و تالاب حمار غربی در استان ذی‎قار کشور عراق هستند. سهم هریک از این کانون‌ها در رخدادهای گردوغبار به ترتیب ۱۱۰، ۷۹، ۵۹، ۵۶ و ۵۱ روز توفانی بوده است.

این استاد اقلیم‌شناسی افزود: تغییر سطح منابع آبی دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور عراق اصلی‌ترین دلیل اوج گرفتن توفان‌های گردوغبار در غرب ایران در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ بوده است. پیشروی دریاکنار در دریاچه رزازه در این سال‌ها بسیار قابل توجه بوده، به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۲ نسبت به سال ۲۰۰۰ مساحت این دریاچه به کمتر از نصف رسیده است. همین مقدار نیز دائمی نبوده و در طول سال تغییرات فصلی داشته است. بخشی از کاهش سطح منابع آبی دریاچه‌های مرکزی عراق ناشی از کم‌آبی‌های سال‌های اخیر بوده است.

معاون پژوهش و فناوری اسبق دانشکده جغرافیای موسسه آموزش عالی تهران، درباره دیگر یافته‌های این مطالعه گفت: در این تحقیق، تغییرات پوشش سطح زمین در کانون‌های غیر هیدرولوژیکی نیز شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفته که نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر مربع از کانون‌های شناسایی شده بدل به سطوح بایر شده‌اند.

بخشی از نتایج این پژوهش به تازگی در نشریه Scientific Reports منتشر شده است و از طریق پیوند زیر دست یافتنی است:
Dust in Western Iran: the emergence of new sources in response to shrinking water bodies

موسسه آموزش عالی تهران یک پژوهش اخیر در مورد طوفان‌های گردوغبار در غرب کشور انجام داده است و نشان داده است که اصلی‌ترین دلیل اوج گرفتن توفان‌های گردوغبار در غرب ایران، تغییر سطح منابع آبی دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور عراق است. با در نظر گرفتن لایه‌های پوشش سطح زمین منطقه، کانون‌های گردوغبار شناسایی شده‌اند. تغییرات پوشش سطح زمین در کانون‌های غیر هیدرولوژیکی نیز شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفته که نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر مربع از کانون‌های شناسایی شده بدل به سطوح بایر شده‌اند.