مانع اصلی در تجمیع اراضی فرهنگی در روستاها

این متن به گفته محمد شوکتی آمقانی، عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی تربیت مدرس، درباره خرد شدن اراضی زراعت و مشکلاتی که این امر به دنبال دارد، صحبت می‌کند. آمار نشان می‌دهد که میانگین اندازه زمین‌های زراعت در دنیا ۸.۷ دهم هکتار است و این رقم برای ایران تقریباً نصف این میانگین است. زمین‌های خرد قابلیت زراعت تجاری ندارند و کشاورزان امکان استفاده از فناوری مدرن را نخواهند داشت؛ همچنین، بهره‌وری در این نوع زمین‌ها دچار مشکلات می‌شود. حل این مشکلات در کشورهای مختلف به روش‌های متفاوتی انجام شده است، مانند تناسب اندازه ماشین‌های زراعت با اندازه زمین. در ایران هم این مشکل وجود دارد و قانونی در این رابطه تصویب شده است که به درخواست وزارت جهاد زراعت نیاز به بازنگری دارد. با این حال، تشویق کشاورزان به یکپارچه سازی اراضی زراعت در مقررات جلوگیری از خرد شدن اراضی وجود دارد و مشوق‌هایی برای آن تدارک دیده شده است. اجرای این روش نیاز به ترویج و میراث‌سازی در روستاها دارد.

به گزارش دیجیاتور، محمد شوکتی آمقانی، عضو هیأت علمی موسسه آموزش عالی تربیت مدرس درباره خرد شدن اراضی زراعت در برنامه‌ای تلویزیونی گفت: اگر بخواهیم درباره آمار میانگین اراضی زراعت صحبت کنیم میانگین اراضی زراعت در دنیا ۸.۷ دهم هکتار است که این رقم برای ایران تقریباً نصب میانگین جهانی و ۴.۹ دهم به ثبت رسیده است.

وی افزود: زمین خرد قابلیت زراعت تجاری ندارد و کشاورز امکان استفاده از فناوری‌های مدرن روز جهان را نخواهد داشت؛ علاوه بر این در بهره‌وری دچار مشکل خواهیم بود چرا که مثلاً زراعت ۱۰ قطعه زمین زراعت دارد و برای رسیدگی آنها اعم از آبیاری، کنترل آفات و خاک‌ورزی خوب نیروی کار محدودی دارد و مجبور است این را بین قطعات مختلف توزیع کند که آن بحث صرفه حاصل از مقیاس، دچار مشکل می‌شود و بهره بردار نمی‌تواند از منابع پایه ساخت و ساز خود بهره‌وری درست داشته باشد.

شوکتی آمقانی اضافه کرد: کشورهای مختلف در حل معضل خرده مالکی راهکارهای متفاوتی را اجرا کردند مثلاً ژاپن اراضی خرد را بزرگ‌تر نکرد بلکه اندازه ماشین‌های زراعت را مناسب سازی کرد. اما امکان اجرای این راهبرد در برخی کشورها میسر نیست. ما باید یکپارچه سازی را دنبال کنیم مثلاً دو کشاورز در دو روستا زمین زراعت دارند. آنها می‌توانند با توافق اراضی خود را با یکدیگر مبادله و معاوضه کنند و هر یک در یک روستا زمین داشته باشد. البته تحقق این امر در جامعه روستایی کار آسانی نیست، چرا که برخی کشاورزان حاضر به این کار نیستند به دلیل اینکه قطعات خرد زمین‌ها از لحاظ ارزش قیمتی، بهره‌وری و حاصلخیزی یکسان نیست.

وی ادامه داد: هر چه جلوتر می‌رویم اراضی به جای تجمیع، خردتر و پراکنده‌تر می‌شوند و چون اراضی کوچک مقیاس هم قابلیت زراعت ندارد و در حد خودمصرفی است به همین دلیل وزارت جهاد زراعت در صدد است برآمدند قانونی در این رابطه وضع کنند. البته در همین رابطه مقررات جلوگیری از خرد شدن اراضی زراعت و تعیین اندازه فنی مالی مناسب اراضی زراعت در سال ۱۳۸۵ تصویب شد و در سال ۱۳۸۸ یک آئین نامه اجرایی برای این مقررات نوشتند.

عضو هیأت علمی موسسه آموزش عالی تربیت مدرس درباره مواد این مقررات گفت: این مقررات ۶ ماده دارد، ماده اول درباره اندازه فنی مالی اراضی زراعت است مثلاً برای اراضی باغی، اراضی زراعی، اراضی دیم و اراضی آبی جداگانه برای تمام اراضی تعیین می‌شود، ماده بعد گفته تفکیک به هرگونه اراضی زراعت ممنوع است و اگر هر زمین زراعت که بخواهد سند دریافت کند از سازمان ثبت اسناد و املاک اگر مقدار این زمین زراعت و مساحت آن از این اندازه فنی مثلاً برای اراضی باغی و آبی اگر زیر ۵ هکتار باشد مثلاً در استان آذربایجان شرقی این برایش سند صادر نمی‌شود، اما اینها که این مقررات را نوشتند یکسری از موارد را نتوانستند در این مقررات لحاظ کنند و این مقررات نیاز به بازنگری دارد.

شوکتی آمقانی تصریح کرد: همین مقررات جلوگیری از خرد شدن اراضی زراعت ماده ۳ آن درباره تشویق کشاورزان به یکپارچه سازی اراضی زراعت است و مشوق‌های آن مثلاً این بود که اگر چند کشاورز به صورت جمعی یا تعاونی بخواهند اراضی زراعت خود را تجمیع و یکپارچه کنند، امکاناتی را به آنها ارائه می‌کنیم. امکانات چیست؟ می‌گوید ما محصول شما را به مدت ۵ سال پوشش ریسک می‌کنیم یا هر نوع ماشین آلاتی را که نیاز داشته باشند رایگان در اختیارشان قرار می‌دهیم یا بسته تشویقی و خرید تضمینی محصولات تولیدی بوده است.

وی افزود: یکپارچه کردن اراضی زراعت کار آسانی نیست اما اگر از قدرت تسهیلگری و از قدرت ترویج زراعت استفاده کنیم، می‌توانیم گام به گام این فرایند را جلو ببریم. بیشترین مانع در روستاها برای یکپارچه سازی میراث سازی است که باید از سوی متولیان امر انجام شود.

متن فوق درباره اینکه خرد شدن اراضی زراعت به ساخت و ساز زراعت مدرن و بهره وری مناسب در ایران اجازه نمی‌دهد و اراضی زراعت در ایران خردتر و پراکنده‌تر شده‌اند تا به این مشکل پیش از خروج از دسترس نرسیم باید قانونی در این خصوص وضع کرد. در این مقررات باید اندازه فنی مالی اراضی زراعت تعیین شود و تفکیک هر گونه اراضی زراعت ممنوع گردد تا خرد شدن اراضی زراعت کاهش یابد. مقررات جدید باید از موانع و مسائل مربوط به تفکیک و مبادله اراضی خرد نیز پیروی کند و برای تشویق کشاورزان به یکپارچگی اراضی زراعت، مشوق‌هایی مانند پوشش ریسک‌دهی محصولات و امکانات رایگان در اختیار کشاورزان قرار داده شود. درضمن میراث‌سازی در جامعه روستایی و ترویج زراعت نیز برای یکپارچگی اراضی زراعت بسیار مهم است. پیاده‌سازی قوانین باید توسط متولیان امر در روستاها انجام شود.