گرامیداشت هنرمندی که صدای سکوت مطالعات تاریخی را می‌شنود

هفتصد و سی و دومین شب از شب‌های بخارا به بزرگداشت محمدرضا اصلانی اختصاص داشت و در این مراسم اثر ادبی «اصلانی به روایت اصلانی» از انتشارات خوب رونمایی شد. در این جلسه مهم، چهره‌های میراث و آثار خلاقانه و استقبال مخاطبان در سالن فریدون ناصری حضور داشتند. در بخش‌های مختلف این مراسم، انواع حرف‌ها و صحبت‌ها از زندگی و آثار اصلانی و همچنین تأثیرات و کارهای او در دنیای آثار خلاقانه و هنر هفتم مورد بررسی قرار گرفت، و افراد مختلف از زندگی و کارهای اصلانی حرف زدند. این مراسم با حضور و مشارکت جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان به آثار خلاقانه، به یاد ماندنی شد.

به گزارش دیجیاتور به نقل از ارتباطات سازمانی خانه هنرمندان ایران، هفتصد و سی و دومین شب از شب‌های بخارا که به بزرگداشت محمدرضا اصلانی اختصاص داشت، پنجشنبه سوم اسفند با حضور جمعی از چهره‌های میراث و آثار خلاقانه و استقبال مخاطبان در سالن فریدون ناصری برگزار شد. در این مراسم اثر ادبی «اصلانی به روایت اصلانی» از انتشارات خوب رونمایی شد.

علی دهباشی که اجرای این برنامه را برعهده داشت، در ابتدای این مراسم گفت: بسیار خشنودیم که این شب به نام محمدرضا اصلانی در بخارا زده شد. در سخنرانی‌هایی که در ادامه می‌شنوید، قطعاً با وجوه مختلف زندگی محمدرضا اصلانی آشنا خواهید شد. از همه کسانی که برای به سرانجام رسیدن این برنامه کنار ما بودند، تشکر می‌کنم.

در بخش بعدی این مراسم کلیپی از صحبت‌های محمدرضا اصلانی که به بهانه انتشار اثر ادبی «اصلانی به روایت اصلانی» ضبط شده بود، پخش شد.

یونس تراکمه در بخش بعدی این مراسم با اشاره به انتشار اثر ادبی «اصلانی به روایت اصلانی» که از آثار اخیر زاون قوکاسیان است که پس از مرگ او منتشر شده، گفت: زاون قوکاسیان در نوشته‌های سینمایی خود همیشه به عوامل مختلف ساخت اثر سینمایی می‌پرداخت. بنابراین ضروری است که درباره خود او نیز کتابی به مانند آثاری که خودش برای دیگران تهیه می‌کرد، تهیه شود. اثر ادبی «اصلانی به روایت اصلانی» آخرین نوع از مدل اثر ادبی‌هایی است که زاون درباره هنرمندی آماده کرده است.

وی افزود: یکی از بخش‌های مهم این اثر ادبی، گفت‌وگویی است که بین من، آقای اصلامی، زاون قوکاسیان و داوود مسلمی انجام گرفته است. این گفت‌وگو از این منظر برایم مهم است که اثر سینمایی «آتش سرد» آقای اصلانی را با آن بیشتر شناختم.

تراکمه در ادامه با خواندن متنی درباره جایگاه زاون قوکاسیان و کارهای مهمی که او انجام داده است، بیان کرد: نمی‌توان گفت که اصلانی از ادبیات ردیف‌دار به هنر هفتم رسید یا برعکس. البته تفاوتی هم نمی‌کند که او را شاعر هنر هفتم بدانیم یا سینماگر شاعر. فریم به فریم آثار او به نحوی است که شعری را در هنر هفتم می‌سازد. اثر سینمایی «آتش سرد» نمونه خوبی برای فهم این موضوع است و از این رو باید مورد مطالعه قرار گیرد تا ما متوجه شویم، چگونه یک هنرمند توانسته شعریتی را در مدیومی دیگر بسازد.

زمان برای آقای اصلانی خطی نیست. در واقع گذشته، حال و آینده با هم در آثار او ظاهر شده و حرکت می‌کنند. اثر سینمایی «آتش سرد» غایت این مدل از کار با زمان است بابک کریمی نیز در ادامه این نشست گفت: در کنار این همه استاد بزرگ که در جلسه حضور دارند، شاید حرف‌های من ارزش چندانی نداشته باشد. با این همه بسیاری خشنودم که قرار است درباره آقای اصلانی صحبت کنم. می‌خواهم از اندیشه و تفکر مطالعات تاریخی (در آثار آقای اصلانی) بگویم. او همیشه و همه جا در حال شنیدن صدای سکوت مطالعات تاریخی بوده است. این موضوع در آثار او نیز شنیده می‌شود. دم به دم که با آثار اون جلو می‌رویم؛ این مساله را می‌بینیم. دم به دم نو شدن آقای اصلانی در کارهایش ویژگی مهم آثار اوست.

وی افزود: تمنایی که در آثار او دیده شده و در کمتر آثار سینمایی ما دیده می‌شود، فراچنگ زدن برای به دست آوردن چیزی است که می‌توان آن را امر ناشناخته نامید. ما به انتظار یگانه‌ای در آثار اصلانی می‌رسیم؛ چیزی که فیلمساز می‌خواهد آن را به دست آورد. اولین قدم او در حوزه آثار خلاقانه با دفتر ادبیات ردیف‌دار «شب‌های نیمکتی …» در سال ۴۴ آغاز می‌شود. شعرهای این دفتر ادبیات ردیف‌دار در کنار دفترهای دیگر باعث ایجاد جریانی می‌شود که از آن با عنوان «ادبیات ردیف‌دار دیگر» نام می‌نام تجاری. سال ۴۶ اولین اثر سینمایی وی با عنوان «جام حسنلو» ساخته می‌شود. چند سال پیش نیز ورژن ۲ «جام حسنلو» ساخته شده است. نخ تسبیحی آثار او را به یکدیگر وصل می‌کند که از آن به‌عنوان نظریه مولف نیز می‌توان یاد کرد.

کریمی در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد: زمان برای آقای اصلانی خطی نیست. در واقع گذشته، حال و آینده با هم در آثار او ظاهر شده و حرکت می‌کنند. اثر سینمایی «آتش سرد» غایت این مدل از کار با زمان است. سال ۵۵ اثر سینمایی «شطرنج باد» آقای اصلانی اکران شده و در کمال تعجب توسط بسیاری هو می‌شود. آنها کاری می‌کنند که چند دهه از این اثر سینمایی خبری نباشد. در حالی که ما با آن اثر شاهد اتفاقات مهمی هستیم. آقای اصلانی در کنار هم‌نسلان خود تا دهه ۵۰ روند مدرن کردن سینمای ایران را جلو برده و اتفاق ویژه‌ای را ایجاد می‌کنند. در نسل بعد از سینمای مدرن ایران، بسیاری از سینماگران دیگر نیز ظهور می‌کنند.

در بخش بعدی این مراسم فیلمی از صحبت‌های سعید عقیقی پخش شد. عقیقی در این اثر سینمایی درباره تاثیری که اثر سینمایی «شطرنج باد» روی او گذاشته صحبت کرد. او این اثر سینمایی را آلترناتیوی خاص معرفی کرد که در زمان خود مورد توجه قرار نگرفته بوده است.

وی همچنین درباره تلاش خود در فهمیدن نشانه‌های «شطرنج باد» گفت و ادامه داد: این اثر سینمایی جز معدود آثاری بود که هر چه از آن گذشته، بزرگ و بزرگ‌تر شده است. اکنون که نسخه‌ای از اثر سینمایی «شطرنج باد» در خارج از ایران ترمیم شده و مورد توجه قرار گرفته است، می‌توانم حرف دلم را بگویم. به طوری که اگر بخواهم اعتبار زیبایی شناسی در سینمای ایران را برای کسی بیان کنم، اثر سینمایی «شطرنج باد» یکی از سه اثر سینمای ایران است که به او معرفی خواهم کرد.

این منتقد هنر هفتم با تاکید بر موفقیت جهانی اثر سینمایی «شطرنج باد» در شرایط کنونی، عنوان کرد: در حال حاضر راحت‌تر می‌توان از عظمت این اثر سینمایی گفت. آنهایی که اثر سینمایی را (در سال ۵۵) هو کردند، نمی‌دانستند چه فیلمی را هو می‌کنند. حال که مارتین اسکورسیزی لب به تحسین از این اثر گشوده، می‌توانم نگاهم را به سمت آثار فیلمسازان جوان دیگری معطوف کنم.

علیرضا ارواحی نیز در ادامه این نشست گفت: درباره توانایی‌هایی آقای اصلانی در هنر هفتم، نوشتار خلاقانه و ادبیات ردیف‌دار صحبت‌های بسیاری شده است اما می‌خواهم به صورت مصداقی به عنوان‌هایی که آقای اصلانی برای اثر سینمایی‌هایشان انتخاب کرده‌اند، اشاره کنم. در واقع روند نام‌گذاری با اضافه دیگری (به یک کلمه) که اضافه مغفولی در زبان فارسی است، انجام شده است. به عنوان مثال ترکیب ۲ کلمه آتش و سبز، «آتشِ سبز» را می‌سازد. قاعدتاً آتش، سبز نیست.

ارواحی با اشاره به این موضوع که این واژه در سوره یاسین به رستاخیز و زنده شدن مردگان مربوط است، گفت: با تطبیق معنایی بین عنوان و محتوای اثر، ما خطی را پیدا می‌کنیم که ما را به سمت فهم بیشتر از اثر رهنمون می‌کند. در حقیقت «آتش سبز» تصویری می‌شود برای کشف تصاویر دیگر. به طور کل بررسی عنوان‌های اثر سینمایی‌های آقای اصلانی، می‌تواند ما را به روایت اثر سینمایی رهنمون کرده و کدهای آن را برایمان آشکار کند. در پایان دوست دارم از زنده‌یاد پورصمدی یاد کنم، فیلمبرداری که جایشان در این جلسه خالی است.

در بخش بعدی این برنامه، پیام تصویری از نوید پو محمدرضا پخش شد. پورمحمدرضا در این ویدیو ضمن عذرخواهی از عدم حضورش در جلسه، به معرفی محتوایی از اثر ادبی «اصلانی به روایت اصلانی» پرداخت و درباره اهمیت آن نکاتی را مطرح کرد.

در بخش بعدی این مراسم، طاهره امامی که در گردآوری این اثر ادبی نقش مهمی ایفا کرده است، در صحبت‌هایی گفت: خیلی خوشحالم که در این جمع هستم. دلم می‌خواهد متفاوت از صحبت‌هایی که مطرح شد، خیلی خودمانی و بدون سخت‌گیری از ۹ سال پیش صحبت کنم. زمانی که زاون قوکاسیان استاد من و مرد تکرار نشدنی سینمای ایران در بستر بیماری بود. همه شاگردانش با او ارتباط نزدیکی داشتند و از این رو از بیماری او ناراحت بودند ولی من به واسطه اینکه در حال ساخت اثر سینمایی زندگی او بودم، ارتباط نزدیک تری با او پیدا کرده بودم.

وی افزود: روزهای سختی بود، زیرا بعد از یکی دو سالی که به واسطه کارهای اثر سینمایی با او ارتباط نزدیک‌تری پیدا کرده بودم، حالا شاهد بیماری‌اش بودم. در آن روزها در این فکر بودم که چطور می‌توانم خودم را کنترل کرده و (در مقابل او) گریه نکنم. به این فکر کردم، تنها چیزی که ممکن است او را به زندگی بر گرداند، چاپ اثر ادبی‌هایش است. وقتی برای درمان به خارج از کشور رفت، در هر تماس سراغ اثر ادبی‌هایش را می‌گرفت و از من می‌خواست که پیگیر کارهای چاپ آنها باشم.

امامی در ادامه عنوان کرد: زاون بعدی از چندی به ایران برگشت اما آن آدم همیشگی نبود. در روزهای آخری که زنده بود، به ملاقاتش رفتم و به او گفتم بیا تا باهم اثر ادبی‌هایت را کامل کنیم و او در نهایت مسؤولیت اتمام و چاپ اثر ادبی‌هایش را به من سپرد. اکنون هنوز چند اثر ادبی دیگر از او باقی است که چاپ نشده است. کتابی درباره فرخ غفاری که حاصل ۹ سال مصاحبه است. کتابی درباره محمد تهامی‌نژاد که متاسفانه مصاحبه‌های آن نصفه است. این ۲دو به همراه چند اثر ادبی دیگر در دست من امانت است تا آنها را به چاپ برسانم.

وی در ادامه صحبت‌هایش گفت: تدوین فیلمم درباره زاون مصادف با از دست دادن او شده بود؛ از لحاظ روحی بسیار بد حال بودم. در آن شرایط محمدرضا اصلانی از من خواست تا از بین راش‌هایی که دارم، کلیپی ۱۰ دقیقه‌ای از او ویرایش کنم. شاید خود آقای اصلانی نداند ولی همان کار من را به زندگی برگرداند. زیرا اگر هرکس دیگری این را از من می‌خواست، انجام نمی‌دادم ولی می‌دانستم اگر به آقای اصلانی نه بگویم، زاون ناراحت می‌شود. به همین دلیل در آن شرایط و با حال بدی که داشتم، کلیپی را از زاون آماده کردم. آن کلیپ سال ۹۵ در همین سالن پخش شد.

او ادامه داد: زاون با دادن مسؤولیت چاپ اثر ادبی‌هایش و آشنایی با محمدرضا اصلانی، من را با سینمای اصلانی آشنا کرد. اگر می‌توانستم اسم دیگری برای این اثر ادبی انتخاب کنم، به جای «اصلانی به روایت اصلانی»، عنوان «جهان محمدرضا اصلانی» را برایش انتخاب می‌کردم. امیدوارم بتوانم اثر ادبی‌های دیگر زاون را نیز چاپ کنم.

محمدرضا اصلانی در بخش پایانی این مراسم گفت: سخنی برای گفتن ندارم؛ چون دیگران گفتند آنچه باید گفت و یا نگفتند آنچه باید گفت. البته تفاوتی هم نمی‌کند. از همگی که این جلسه را برگزار کردند تشکر می‌کنم. امیدوارم آقای دهباشی با این انرژی و اراده‌ای که برای میراث این مملکت دارند، همیشه سلامت باشند و به راه خود ادامه دهند. در واقع در سرزمینی که ناامیدی در آن سایه افکنده، وجود امثال ایشان الگوی ایرانی بودن است و ایران با وجود این افراد زنده می‌ماند.

اصلانی در پایان گفت: آنچه حاصل این سال‌هاست نه حاصل یک رنج بلکه حاصل یک منازعه عظیم است. گفته می‌شود وقتی مورچه را منابع آبی می‌برد، فکر می‌کند که دنیا را منابع آبی برده است؛ راست می‌گویند برای مورچه همین طور است. برای مورچه‌گانی چون ما اگر با این منازعه مواجهیم؛ جهان با ما در منازعه است و من همچنان می‌جنگم هنوز. همچنان معتقدم این نسل جوان پرچمی را برافراشته که برافراشته باقی خواهد ماند. از همه شما و ملت ایران که هنوز زنده است، تشکر می‌کنم.

مراسم بزرگداشت هنرمند محمدرضا اصلانی، نویسنده اثر ادبی “اصلانی به روایت اصلانی” از انتشارات خوب، با حضور جمعی از چهره‌های میراث و آثار خلاقانه و استقبال مخاطبان در سالن فریدون ناصری برگزار شد. اثر ادبی “اصلانی به روایت اصلانی” از انتشارات خوب رونمایی شد و در مراسم کلیپی از صحبت‌های محمدرضا اصلانی درباره اثر ادبی پخش شد. مهمترین نکته در این برنامه، معرفی اثر ادبی “اصلانی به روایت اصلانی” و اهمیت آن بود. از سایر شرکت‌کنندگان در این مراسم مانند علی دهباشی، یونس تراکمه، بابک کریمی، سعید عقیقی، علیرضا ارواحی، نوید پو محمدرضا و طاهره امامی نیز صحبت‌هایی ارائه شد. این مراسم با حضور جمعی از چهره‌های میراث و آثار خلاقانه و استقبال مخاطبان در سالن فریدون ناصری برگزار شد و از قدردانی از همه شرکت‌کنندگان و تشکر از ملت ایران برای همچنان زنده بودن مورد تأکید قرار گرفت.