ایران، محور ریلی اتصال بین روسیه و پاکستان

گزارشی از انتشار نشریه تریبیون پاکستان خبر می‌دهد که روسیه قصد دارد در ساخت و بهسازی خط ریلی کویته-تفتان تامین مالی کند. مقدار سرمایه گذاری روسیه در این پروژه بین ۵۵۰ الی ۶۶۰ میلیون دلار تعیین شده است و این توافق همچنین با توافق دین محمدی‌آباد مطابقت دارد. این پروژه جزو زیرساخت‌های کریدور مالی چین-پاکستان است و باعث رونق مالی کشور و ایجاد شغل برای ۲٫۳ میلیون نفر می‌شود. این پروژه همچنین به اتصال ریلی با پاکستان و همبستگی با سایر طرح‌های مالی کریدور می‌انجامد. همچنین، با توجه به تحولات ژئوپولیتیک در منطقه، ممکن است روسیه از طریق این مسیر خشکی بخشی از مبادلات بارهای ترانزیتی خود را انجام دهد.

به گزارش دیجیاتور، نشریه تریبیون پاکستان هفته گذشته با انتشار گزارشی، از تصمیم مسکو برای سرمایه گذاری در ساخت و بهسازی خط ریلی کویته – تفتان خبر داد. این نشریه مبلغ مد نظر روسیه برای سرمایه گذاری در پروژه مذکور را بین ۵۵۰ الی ۶۶۰ میلیون دلار اعلام کرده که مورد توافق دین محمدی آباد نیز قرار گرفته است. گفته می‌شود مقدمات توافق مذکور در حاشیه مسافرت وزیر راه آهن پاکستان به روسیه در مطالعات تاریخی ۸ دسامبر ۲۰۲۳ به دست آمده و دو طرف قرار است در چارچوب روابط دوجانبه اقدام به ساخت این پروژه کنند.

نقش کویته در کریدور مالی چین – پاکستان

شهر استراتژیک کویته از جمله مهمترین کانون‌های تجاری پاکستان محسوب می‌شود که به همین دلیل، یکی از شاخه‌های کریدور مالی چین – پاکستان (CPEC) نیز به این شهر متصل خواهد شد. در خصوص این کریدور استراتژیک باید گفت که کریدور مالی پاکستان – چین (به اردو: پاکستان – چین مالی راهداری؛ به چینی: 中国-巴基斯坦经济走廊) موسوم به CPEC مجموعه‌ای از پروژه‌های زیرساختی است که هم‌اکنون در سرتاسر پاکستان در حال احداث است. ارزش مالی آن در ابتدا ۴۶ میلیارد دلار آمریکا بود اما اکنون به ۵۴ میلیارد دلار رسیده است. این طرح مالی قرار است با احداث شبکه‌های حمل‌ونقلی مدرن، ساخت و ساز نیروگاه‌های انرژی، و ایجاد مناطق ویژه‌ی مالی، زیرساخت‌های کشور پاکستان را به سرعت مدرن کند و دانش مالی آن کشور را قوت ببخشد. در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۶، محموله‌های چینی از راه زمینی به بندر گوادر پاکستان حمل شدند و از آنجا از راه آبی به آفریقا و غرب آسیا فرستاده شدند. به این ترتیب این کریدور مالی تا اندازه‌ای عملیاتی شد.

شبکه‌های جدید حمل‌ونقل که به عنوان جزئی از طرح کریدور مالی ساخته خواهند شد، بنادر گوادر و کراچی را به شمال پاکستان، و نیز غرب چین و آسیای میانه متصل خواهند کرد. بزرگراهی به طول ۱۱۰۰ کیلومتر بین کراچی و لاهور ساخته خواهد شد و شاهراه قراقرم بین راولپندی و مرز چین بازسازی خواهد شد. خطوط ریلی کراچی – پیشاور نیز تا سال ۲۰۱۹ توسعه خواهد یافت و پذیرای قطارهایی با سرعت ۱۶۰ کیلومتر در ساعت خواهد شد. شبکه‌ی خطوط ریلی پاکستان گسترش خواهد یافت تا به شبکه‌ی خطوط ریلی چین در کاشمر متصل شود. مدرنیزه کردن شبکه‌های حمل‌ونقلی ۱۱ میلیارد دلار هزینه بر خواهد داشت.

تامین مالی ۳۳ میلیارد دلاری پاکستان برای زیرساخت‌های انرژی

بیش از ۳۳ میلیارد دلار در زمینه‌ی زیرساخت‌های انرژی در پاکستان تامین مالی خواهد شد تا از مشکل کمبود مزمن انرژی در پاکستان بکاهد. در حال حاضر پاکستان بیش از ۴۵۰۰ مگاوات کسری انرژی دارد که زیانی معادل ۲ تا ۲٫۵ درصد ساخت و ساز ناخالص داخلی را متحمل کشور می‌کند.

آثار و نتایج احتمالی طرح کریدور مالی بر کشور پاکستان با اجرای طرح مارشال توسط ایالات متحده در اروپای پس از منازعه جهانی دوم مقایسه شده‌است. مقامات پاکستانی پیش‌بینی می‌کنند اجرای این طرح مالی ۲٫۳ میلیون شغل بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ به وجود آورد و رشد مالی کشور را سالانه ۲ تا ۲٫۵ درصد افزایش دهد. با فرض اجرای تمام و کمال پروژه‌های برنامه‌ریزی‌شده، ارزش تامین مالی‌ها در این طرح به اندازه‌ی کل تامین مالی‌های خارجی در پاکستان از ۱۹۷۰ تاکنون، و برابر ۱۷ درصد ساخت و ساز ناخالص داخلی پاکستان در ۲۰۱۵ خواهد بود.

لذا، با توجه به توضیحات بالا به سادگی می‌توان متوجه شد که در صورت بهسازی مسیر ریلی کویته – تفتان، شهر مهم کویته نیز به عنوان بخشی از کریدور CPEC، به سادگی به تفتان در استان بلوچستان و در نزدیکی مرز ایران متصل خواهد شد. در حقیقت، روسیه نیز به یکی از شرکای کریدور مالی چین – پاکستان تبدیل خواهد شد. اما برای بهره برداری از این پروژه، مسکو حتماً می‌بایست از طریق کشور ثالث، ارتباط زمینی خود با پاکستان را برقرار نماید. در غیر این صورت، تامین مالی بر روی خط ریلی تفتان – کویته بی‌معنا خواهد بود.

همانطور که گفته شد؛ شهر مرزی تفتان دقیقاً در مرز ریلی ایران واقع شده و به نظر می‌رسد هدف روسیه از تامین مالی روی خط ریلی تفتان – کویته، اتصال ریلی به پاکستان از طریق شبکه ریلی ایران است. اگر فاکتورهای موجود را به توافق تهران و مسکو برای ساخت خط ریلی رشت – آستارا به عنوان تنها گسستگی موجود در کریدور ریلی شمال – جنوب اضافه کنیم، می‌توان این ادعا را بهتر اثبات کرد.

همچنین، با توجه به تحولات ژئوپولیتیک به وقوع پیوسته در غرب خاورمیانه و دریای سیاه و همچنین، افزایش تنش‌ها در نزدیکی دریای عمان، به نظر می‌رسد روسیه در نظر دارد دستکم بخشی از مبادلات بارهای ترانزیتی خود را از طریق مسیر خشکی پیموده و حتی‌المقدور، فاصله جریان بار خود را از بنادر متصل به منابع آبی‌های آزاد بین‌المللی مانند دریای عمان حفظ کند.

با توجه به فاصله ۶۵۰ کیلومتری راه آهن زاهدان (متصل به خط ریلی تفتان)، به نظر می‌رسد مسیر مذکور، با توجه به قرار گرفتن در عمق خاک ایران، مسیری به مراتب امن‌تر از منابع آبی‌های دریای عمان دستکم در شرایط کنونی منطقه است.

با توجه به گزارش منتشر شده توسط نشریه تریبیون پاکستان، روسیه قصد سرمایه گذاری در ساخت و بهسازی خط ریلی کویته – تفتان را دارد. مبلغ مورد نظر روسیه برای تامین مالی در این پروژه بین ۵۵۰ الی ۶۶۰ میلیون دلار است که توافقی با دین محمدی‌آباد هم صورت گرفته است. توافق مذکور به دست آمده در حاشیه مسافرت وزیر خطوط ریلی پاکستان به روسیه در مطالعات تاریخی ۸ دسامبر ۲۰۲۳ است و دو طرف قرار است در چارچوب روابط دوجانبه اقدام به ساخت این پروژه کنند.

این طرح ساخت و بهسازی خط ریلی کویته – تفتان جزء پروژه‌هایی است که در چارچوب کریدور مالی چین – پاکستان (CPEC) صورت خواهد گرفت. CPEC مجموعه‌ای از پروژه‌های زیرساختی است که دارای ارزش مالی قابل توجهی است و منجر به توسعه شبکه ترانزیت، ساخت و ساز نیروگاه‌های انرژی و ایجاد مناطق ویژه مالی در پاکستان می‌شود. اجرای این طرح می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد ۲.۳ میلیون شغل در پاکستان و افزایش رشد مالی آن کشور را