ملزومات توسعه تولیدی انرژی تجدید پذیر در «ایران»

در این متن، زینب حمیدزاده، عضو هیأت علمی رشته سیستم‌های انرژی، به توسعه انرژی‌های تجدید پذیر در ایران و اهمیت آن پرداخته است. او اشاره کرده است که با پیشرفت فناوری‌ها و افزایش جمعیت، انرژی به یکی از نیازهای حیاتی در توسعه کشورها تبدیل شده است و تجدید پذیرها می‌توانند نقش قابل توجهی در تأمین انرژی داشته باشند. اما در ایران، تنها یک هزار مگاوات تجدید پذیر احداث و بهره‌برداری شده است در حالی که مقررات برنامه ششم توسعه حکومت را مکلف به افزایش سهم انرژی‌های تجدید پذیر و پاک کرده است. عدم استفاده از ظرفیت منابع تجدید پذیر در ایران منجر به تأمین بخش قابل توجهی از نیازهای انرژی از سوخت‌های فسیلی و هزینه‌های بالای احداث و نگهداری نیروگاه‌های فسیلی شده است. به علاوه، لازم است به موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی توجه شود و برنامه‌ها و روابط حکومتی‌های تشویقی و حمایتی از صنایع پاک و کم‌انرژی تدوین شده و عملیاتی باشند. همچنین هماهنگی میان بخش‌های مختلف جامعه و حکومت ضروری است تا به بهینه‌سازی مصرف انرژی در ایران دست یافته شود.

به گزارش خبرنگار دیجیاتور، زینب حمیدزاده عضو هیأت علمی رشته سیستم‌های انرژی در خصوص توسعه انرژی‌های تجدید پذیر برای مهر، نوشت؛

با پیشرفت فناوری‌ها و افزایش جمعیت، انرژی به یکی از نیازهای حیاتی و اساسی در روند توسعه کشورها تبدیل شده است. تجربه کشورهای پیشرو نشان می‌دهد که تجدید پذیرها می‌توانند نقش قابل‌توجهی در تأمین انرژی داشته باشند. در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ میلادی، میزان تامین مالی در توسعه تجدید پذیرها از انرژی فسیلی بیشتر و همین امر باعث کاهش قیمت تمام شده فناوری‌های تجدید پذیر شده است.

در ایران علیرغم دارا بودن منابع غنی و متنوع تجدید پذیر همچون نیروی باد، خورشیدی و آبی، از مجموع ۸۵ هزار مگاوات ظرفیت منصوبه نیروگاهی، تنها یک هزار مگاوات تجدید پذیر احداث و بهره‌برداری شده است و می‌توان گفت در ایران هنوز صنعتی به نام تولیدی انرژی‌های تجدید پذیر وجود ندارد. این در حالی‌ست که مطابق ماده ۵۰ مقررات برنامه ششم توسعه (مصوب سال ۱۳۹۶) حکومت مکلف به افزایش سهم نیروگاه‌های تجدید پذیر و پاک به حداقل پنج‌درصد ظرفیت برق کشور تا پایان برنامه بوده است. این ظرفیت بلااستفاده موجب شده است که بخش قابل توجهی از نیازهای انرژی کشور از سوخت‌های فسیلی تأمین شود و ساخت و ساز توان در ایران به دلیل هزینه‌های بالای احداث، نگهداری و هدر رفت انرژی در نیروگاه‌های فسیلی, سالانه ده‌ها میلیارد دلار سوخت و درآمد ارزی کشور را به یغما ببرد.

پیش از هرچیز باید به موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی توجه داشت. اگر افزایش شدت انرژی با همین روند ادامه داشته باشد، استفاده از تجدید پذیرها صرفاً افزایش ساخت و ساز برای هدر رفت بیشتر است، زیرا راندمان انرژی‌های تجدید پذیر در قیاس با نیروگاه‌های گازی پایین‌تر است. بنابراین کاملاً غیرمنطقی است که اعلام کنیم «بهینه مصرف نکنیم و در مقابل ظرفیت نیروگاهی را بالا ببریم»؛ بلکه باید اولویت تمرکز بر اجرای طرح‌های بهینه‌سازی انرژی باشد. در وهله‌ی بعد نیز می‌توان از طریق انرژی‌های تجدید پذیر مقادیری از نیاز را تأمین و وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش داد.

همچنین یک مگاوات تامین مالی برای برق فتوولتاییک در حال حاضر نیاز به حداقل ۶۰۰ هزار یورو تامین مالی دارد. این در حالی‌ست که با یک‌دهم هزینه تامین مالی در تجدید پذیرها می‌توان بهینه‌سازی لازم را در ساختمان‌ها انجام داد و از هدر رفت انرژی جلوگیری نمود (در ایران ۴۰ درصد انرژی نهایی در ساختمان‌ها مصرف می‌شود).

علاوه بر این، نقش حکومت در ارائه روابط حکومتی‌های تشویقی و حمایتی از صنایع پاک و کم‌انرژی و طرح‌های بهینه‌سازی بسیار حیاتی است. البته بسیار مهم است که این برنامه‌ها و روابط حکومتی‌ها عملیاتی و بر اساس واقعیت تدوین شده باشند؛ برای مثال طبق ماده (۱۲) مقررات رفع موانع ساخت و ساز رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور (مصوب سال ۱۳۹۴) حکومت مکلف بود تأمین مالی طرح‌های انرژی تجدید پذیر را از محل صرفه‌جویی در مصرف سوخت انجام دهد اما اولاً متولی واحدی پیش‌بینی نشده بود و ثانیاً اجرای طرح‌ها وابسته به منابع مالی پسینی بود.

بر اساس بند «الف» ماده ۴۶ لایحه برنامه هفتم توسعه، حکومت مکلف به تأسیس «سازمان بهینه‌سازی و سازماندهی راهبردی انرژی» گردید تا زمینه ساز و تسهیل‌گر بازار بهینه سازی انرژی باشد. همچنین به منظور تسهیل در شکل‌گیری «بازار بهینه سازی انرژی»، تضمین تسویه «گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی» و کاهش نکول‌پذیری آن‌ها، حداکثر تا ۶ ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این مقررات، «حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی» را نزد خزانه داری کل کشور با منابع مذکور ایجاد کند. این مصوبه می‌تواند روند معیوب سازماندهی مصرف انرژی را اصلاح نماید.

در پایان، ذکر این نکته ضروری است که مسیر بهینه‌سازی مصرف انرژی در ایران نیازمند هماهنگی میان بخش‌های مختلف جامعه و حکومت است. تنها با همکاری و هماهنگی میان سازمان‌های دولتی، بخش خصوصی و جامعه می‌توان به دستاوردهای قابل توجهی در این زمینه دست یافت.

توسعه انرژی تجدید پذیر می‌تواند نقش مهمی در تأمین انرژی داشته باشد و باعث کاهش قیمت فناوری‌های تجدید پذیر می‌شود. در ایران، تا به حال ظرفیت تجدید پذیر به‌خوبی استفاده نشده است و توجه به بهینه‌سازی مصرف انرژی و اجرای طرح‌های توسعه انرژی تجدید پذیر اهمیت دارد. همچنین نقش حکومت در تشویق و حمایت از صنایع پاک و کم‌انرژی و اجرای طرح‌های بهینه‌سازی بسیار حیاتی است. ایجاد سازمان بهینه‌سازی و سازماندهی راهبردی انرژی و استفاده از بازار بهینه سازی انرژی می‌تواند بهبودی در سازماندهی مصرف انرژی به همراه داشته باشد. همچنین هماهنگی میان بخش‌های مختلف جامعه و حکومت در بهینه‌سازی مصرف انرژی ضروری است.