“عواقب آخرین کوسه نهنگ در ایران چگونه است؟/ مستند من ابزاری برایم نیست”

مستند “آخرین کوسه نهنگ” توسط رامتین بالف ساخته شده است و در جشنواره مستند “سینماحقیقت” جایزه بهترین هنر صوتی و بهترین تصویربرداری را دریافت کرده است. این مستند درباره موجودی به نام کوسه نهنگ است که به دنبال همزاد و عشق خود می‌گردد. رامتین بالف در ساخت و ساز این مستند با بررسی مطالعات تاریخی منطقه بوشهر و تحقیقات کتابخانه‌ای و میدانی به مدت ۲۰ سال، به شکل‌گیری این مستند رسیده است. او تاکید می‌کند که در این مستند، روی حرکت و عنصر حرکت تمرکز داشته و لحن گفتار متن با آرامش و سنگینی فر

رامتین بالف کارگردان مستند «آخرین کوسه نهنگ» که برنده جایزه بهترین هنر صوتی و بهترین تصویربرداری از هفدهمین جشنواره مستند «سینماحقیقت» شده است، در گفت‌وگو با خبرنگار دیجیاتور با اشاره به اینکه تمام تولیدات از جمله این پروژه را مشترکا با برادر خود به ثمر رسانده است در رابطه با شکل‌گیری این مستند گفت: ۲ دهه است در حوزه اکوسیستم و به طور خاص مطالعات تاریخی منطقه بوشهر کار می‌کنیم و بر خلیج فارس و جزایر حفاظت شده تمرکز داریم.

وی با اشاره به اینکه به مدت ۲۰ سال روی پرندگان و آلاینده‌ها‌های زیست محیطی منطقه بوشهر به صورت میدانی پژوهش کرده است، ادامه داد: در این مدت کنار پژوهش میدانی، تحقیقات کتابخانه ای انجام دادیم و در حوزه آبزیان و به صورت خاص روی عروس واژگون و زوآنتوس کار کردیم و به کارگردانی برادرم اثر سینمایی ساختیم که مجموعه این پژوهش‌ها و بررسی‌ها منجر به شکل گیری ایده برای ساخت مستند «آخرین کوسه نهنگ» شد.

این مستند ساز با بیان اینکه «آخرین کوسه نهنگ» روایتگر کوسه نهنگی است که دنبال همزاد و عشق خود در این دریا می‌گردد، گفت: کوسه نهنگ موجودی مرکب از کوسه و نهنگ و از گونه‌های آبزی تاریخی است که بعضاً ۱۲ تا ۱۸ متر طول دارد و یکی از بزرگترین موجودات کره زمین به شمار می‌رود و دسته کوچکی از این موجودات در فصل مشخصی وارد خلیج فارس و مرزهای آبی سرزمین ما می‌شوند و این مستند بستری است تا ما به روایت زندگی این کوسه نهنگ بپردازیم و در موقعیت‌ها و حوادث گوناگون دریایی نظیر آلاینده‌ها‌ها، مصائب ماهیگیران، تصادف‌های دریایی، آلاینده‌ها‌های نفتی و … وارد شویم.

وی ضمن اشاره به اینکه از ابتدای کار و قبل از ساخت مستند اتودهایی برای طراحی لحن کوسه نهنگ داشته است، عنوان کرد: قبل از اثر به این سبک گفتار متن فکر می‌کردم از این رو تلاش کردم لحن گفتار متن اثر به خوبی نمایانگر آرامش کوسه نهنگ و سنگینی فرم حرکت این شخصیت در اثر سینمایی باشد.

این کارگردان با اشاره به اینکه قبل از شکل گیری این مستند یک دوره فیلمبرداری ۱۰ ساله داشته‌اند، ادامه داد: فیلمبرداری از سال ۹۶ روی موضوع کوسه نهنگ متمرکز شد و تا اوایل شهریور ۱۴۰۲ به تصویربرداری ادامه دادیم و به صورت همزمان با فیلمبرداری، تدوین کار را دنبال می‌کردیم. در این پروژه تصویربرداری از زیر منابع آبی و سطح منابع آبی از داخل بالگرد داشتیم و تلاش کردیم در حرکت دوربین زوایای کمتر دیده شده را برای مخاطب در قاب ببندیم.

بالف با تاکید بر اینکه امروز ساده‌ترین دوربین‌ها می‌توانند عظیم‌ترین تصاویر را ضبط کنند، گفت: به مستند به عنوان ابزار نگاه نمی‌کنم و سوژه و پیامی که مستند روی آن دست گذاشته مهم است. در این پروژه طبق ریتم و تمپو اثر سینمایی، روی عنصر حرکت کار کردیم و هیچ پلانی نداریم که حرکت نداشته باشد و در تمام مستند یا سوژه حرکت می‌کند یا دوربین به دور سوژه حرکت می‌کند و عنصر حرکت، اثر سینمایی را به لحاظ بصری ویژه کرده و مخاطب را همراه می‌کند.

به مستند به عنوان ابزار نگاه نمی‌کنم و سوژه و پیامی که مستند روی آن دست گذاشته مهم است در این پروژه طبق ریتم و تمپو اثر سینمایی، روی عنصر حرکت کار کردیم و هیچ پلانی نداریم که حرکت نداشته باشد و در تمام مستند یا سوژه حرکت می‌کند یا دوربین به دور سوژه حرکت می‌کند و عنصر حرکت، اثر سینمایی را به لحاظ بصری ویژه کرده و مخاطب را همراه می‌کند. وی با اشاره به اینکه همزمان با تدوین از هنر صوتی‌های انتخابی برای شکل گیری اتمسفر کار و ماکت اولیه هنر صوتی بهره گرفته است، یادآور شد: با هنر صوتی‌های انتخابی و ترکیب آنها درک مورد نظر حاصل شد و پس از آن تصمیم به ساخت و ساز هنر صوتی اختصاصی پروژه گرفتیم از همین رو مرکز گسترش پیشنهاد داشت از آهنگسازهای مشهور تهران استفاده کنیم اما به واسطه هزینه‌های مالی و دغدغه خودم برای استفاده از هنرمندان بومی، سراغ پیشکسوت هنر صوتی شهر، اکبر ابراهیمی رفتیم و با توجه به تجربه و استعداد او ساخت هنر صوتی مطابق آنچه در ذهن داشتیم به خوبی انجام شد.

بالف با اشاره به چالش و حساسیت‌های ساخت و ساز این اثر مطرح کرد: به عنوان نمونه در یک مورد نیاز بود تا کوسه نهنگ‌ها را در فاصله ۵۵ مایلی نقطه دورافتاده خارک و مرز آبی ایران و عربستان که محل قرار گیری سکوهای نفتی ۲ کشور است، دنبال کنیم، آن منطقه از مناطق عمیق خلیج فارس با عمق ۴۰ تا ۵۰ متر محسوب می‌شود و در مرز با عربستان نیز حساسیت‌های خاصی وجود داشت.

این کارگردان ضمن اشاره به اینکه از پیدا کردن کوسه نهنگ‌ها در آن موقیت هیجان زده بوده است، ادامه داد: بدون توجه به حساسیت‌های منطقه مرزی با عربستان، برادرم سریع لباس غواصی پوشید و برای تصویربرداری داخل منابع آبی رفت و من هم تصویربرداری روی منابع آبی را انجام می‌دادم، در این شرایط نیاز است غواص با دو یا سه نفر همراه برای تصویربرداری اقدام کند و با توجه به اینکه او تنها وارد منابع آبی شده بود برادرم را در آن منطقه گم کردیم و با چالش‌های فراوان و پایش منطقه توانستیم برادرم را پیدا کنیم و تازه متوجه شدیم وارد منابع آبی‌های سرزمینی عربستان شده‌ایم.

وی با اشاره به اینکه این مستند در ظاهر و از نگاه مکاتب هنری، ناتورالیستی محسوب می‌شود، یادآور شد: اما مستند به لحاظ فرم و ساختار و فضای کار کاملاً سوررئالیستی است چرا که در این مستند وارد یک جریان سیال ذهن می‌شوید، همان گونه که در ابتدا عنوان می‌شود «سفری به اعماق سیال ذهن آنجا که تو را در هیبت یک کوسه نهنگ مشاهده می کنم» و روایتی سوررئال با محور طبیعت دوستی در این اثر شاهد هستیم.

بالف با احترام به رای هیات داوران و همه هنرمندان عرصه مستند تاکید کرد: در جشنواره «سینماحقیقت» دنبال جایزه نبودم بلکه به دنبال جایگاه برای این اثر هستم، معتقد هستم کار به خوبی در جشنواره حقیقت دیده نشد و امیدواریم این اتفاق در جشنواره اثر سینمایی فجر رقم بخورد.

سایر عوامل این مستند ۷۵ دقیقه‌ای عبارتند از تهیه‌کننده، نویسنده و کارگردان: رامتین بالف، فیلمبردار: رشاد بالف و رامتین بالف، تدوین و صداگزاری: رشاد بالف، تحقیق و پژوهش: رامتین بالف و رشاد بالف، هنر صوتی: اکبر ابراهیمی، دستیار فیلمبردار: کوشیار یزدانی، دستیار تهیه: معصومه شهریاری، دستیار تدوین: سبیکه رحیمی، مدیر هماهنگی ساخت و ساز: عباس مطاف، گوینده: رامتین بالف.

کارگردان مستند «آخرین کوسه نهنگ» برنده جایزه بهترین هنر صوتی و بهترین تصویربرداری در جشنواره مستند «سینماحقیقت» شده است. رامتین بالف در گفت‌وگو با خبرنگار دیجیاتور اشاره کرد که این پروژه را به تنهایی با برادرش ساخت و ساز کرده و مدت ۲ دهه در زمینه حوزه اکوسیستم و مطالعات تاریخی منطقه بوشهر کار می‌کنند. وی اظهار داشت که قبل از ساخت مستند، تحقیقات میدانی درباره پرندگان و آلاینده‌ها‌های زیست محیطی