چرا باید «فرار از قصر» را ببینیم؟/ تجسم تصویری از زوال و شکست حزب توده

اثر سینمایی “فرار از قصر” به کارگردانی سیداحسان عمادی و تهیه کنندگی حسام اسلامی ساخت و ساز مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است. این اثر سینمایی روایتی سرراست و پر از جزئیات از یک واقعه تاریخی دارد که در سینماهای “آثار خلاقانه و تجربه” اکران شده است. در این اثر سینمایی، فرار سران حزب توده از زندان قصر به تصویر کشیده شده و در عین حال شخصیت‌های موثر در این فرار نیز معرفی می‌شوند. با توجه به اطلاعات فراوانی که این اثر سینمایی ارائه می‌دهد، تماشاگر باید صبور باشد و چند بار به تماشای آن نشست. این اثر سینمایی تلاشی برای تصویری کردن و روایت سینمایی یک ماجرای طولانی تاریخی است و کارگردان برای این منظور از گفتار متن، تصاویر و آرشیو و مصاحبه استفاده کرده است. احسان عمادی و حسام اسلامی نام‌هایی هستند که در ساخت این اثر سینمایی همکاری کرده‌اند و تجربه‌های قبلی آن‌ها کمک کرده است تا این اثر سینمایی به شکلی حرفه ای و شسته رفته بسازند. این اثر سینمایی یکی از آثار مهم و دیدنی مرکز گسترش سینمای مستند است که به مطالعات تاریخی معاصر ایران می‌پردازد و نکاتی را یادآوری می‌کند که فراموش شده است.

به گزارش خبرنگار دیجیاتور، «فرار از قصر» به کارگردانی سیداحسان عمادی و تهیه کنندگی حسام اسلامی ساخت و ساز مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی این روزها در سینماهای «آثار خلاقانه و تجربه» اکران شده است، اثر سینمایی تازه احسان عمادی روایتی سرراست و پر از جزییات از یک واقعه تاریخی دارد. محمدعلی حیدری مطبوعات نگار و نویسنده در یادداشتی که درباره «فرار از قصر» نوشته به ویژگی‌های این مستند اشاره کرده و دلایلی را که می‌تواند مخاطب را جذب این اثر سینمایی کند برشمرده است.

در یادداشت حیدری درباره مستند «فرار از قصر» آمده است:

«چرا باید «فرار از قصر» ببینیم؟

تماشای «فرار از قصر» در این روزها می‌تواند دریچه‌ای از مطالعات تاریخی معاصر را پیش روی ما بگشاید، حزب توده و نقش و تاثیرگذاری‌اش در فرایندهای اجتماعی و سپس اضمحلال و فاصله گرفتن این حزب از بافت اجتماعی ایران، نیاز به بررسی و تدبر دارد، اما «فرار از قصر» این پنجره را رو به مخاطبش باز می کند تا این حزب و تاثیر مخرب اجتماعی و سیاسی‌اش را از منظری تازه ببیند. اثر سینمایی بدون این که به ملال و یکنواختی گرفتار شود، ماجرای فرار سران حزب توده از زندان قصر را شرح می دهد و البته به معرفی شخصیت‌های موثر در این فرار بزرگ می‌پردازد. با توجه به اطلاعات فراوانی که اثر سینمایی می‌دهد شاید در یک نمایش نتوان ویژگی های جذاب و رازهای این اثر سینمایی را دریافت، پس صبور باشید و چند بار به تماشای این اثر سینمایی بنشینید.

«فرار از قصر» تلاشی برای تصویری کردن و روایت سینمایی یک ماجرای طولانی تاریخی است. کارگردان برای آنکه قصه اصلی (فرار سران حزب توده از زندان) را به تصویر بکشد، شخصیت هایش را معرفی کرده و از طریق گفتار متن، تصاویر و آرشیو و مصاحبه، بخش‌های مختلف شخصیت آنها را شکل می‌دهد. برای آنکه اثر سینمایی خسته کننده نشود، بخش‌هایی بازسازی شده و بخش‌هایی دیگر، از طریق مصاحبه به مخاطب انتقال داده می‌شود. نقطه تفاوت این اثر سینمایی با «رزم آرا یک دوسیه مسکوت» در این است که حجم اطلاعات و تعدد شخصیت‌ها در «فرار از قصر» بیشتر است و ذهن تماشاگری که مطالعات تاریخی را نشناسند، شخصیت را گم می کند و یا درگیر شخصیت هایی مثل عبدالحسین نوشین کارگردان صحنه نمایش می‌شود که شناخته شده‌تر است. «فرار از قصر» اثر سینمایی کاملی نیست، اما از جهت تلاش احسان عمادی برای توجه به مطالعات تاریخی معاصر و شخصیت های اصلی حزب توده اثر سینمایی مهمی است. او خودش را محدود به ایدئولوژی و روابط حکومتی نمی‌کند، به هنر هفتم و تصویر و قصه فکر می‌کند و این باعث می شود سر و شکل آثارش حرفه ای و شسته رفته باشد.

احسان عمادی و حسام اسلامی نام‌هایی هستند که برای تماشای آثارشان می‌توان کنجکاو بود. نفر اول این پروژه حسام اسلامی تهیه کننده مستند است، مستندسازی که سوابق متفاوتی دارد، هم با نهادها و ارگان‌ها کار کرده هم پخش اثر سینمایی «کودتای ۵۳» (تقی امیرانی) بر عهده او بوده است. بیشتر ما او را با مستندهای «متهمین دایره بیستم»، «یادداشت های عراق»، مستند مسابقه «خانه ما»، «قاره جنوبی»، «ما اینجا هستیم» و … می‌شناسیم. حسام اسلامی سیمرغ بلورین بهترین اثر سینمایی مستند از سی و پنجمین جشنواره اثر سینمایی فجر را برای اثر سینمایی «متهمین دایره بیستم» به دست آورده است. از دیگر آثاری که او تهیه کنندگی آن ها را برعهده داشته است می توان به مستندهای «محاکمه مصدق»، «عروس خفته»، «درخت سفید» و «نقطه دورافتاده خارک» اشاره کرد. اسلامی مستند «پروژه ازدواج» را کارگردانی کرده که اکران آنلاین شد. او در چهاردهمین جشنواره «سینماحقیقت» داور بخش ملی بود. احسان عمادی کارگردان «فراز از قصرم نیز مطبوعات نگار و مستندساز است و سال هاست با حسام اسلامی همکاری می‌کند. تجربه‌های او در مطبوعات نگاری کمک کرده «فرار از قصر» دیدنی از کار درآید. عمادی پیش از این مستند «رزم آرا یک دوسیه مسکوت» را ساخته که مورد توجه بوده و می‌توان «فرار از قصر» را نمونه کامل‌تر و دقیق‌تر آن مستند دانست.

مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی در این سال ها روی موضوع‌ مطالعات تاریخی معاصر کار کرده و تعدادی اثر سینمایی در این باره ساخته است؛ مستندهای اجتماعی و انتقادی مرکز به ویژه در هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» آثار متفاوتی بودند. «قوی دل» و «خانواده خلج» در دسته آثار انتقادی و چالشی قرار می‌گیرند که علاوه بر طرح پرونده‌های مهم، ایراد بخش‌های مختلف را یادآوری می‌کنند. مرکز به عنوان مهمترین متولی ساخت مستند، که مدتی است رقیبان جدی مانند حوزه هنری و سازمان رسانه‌ای اوج و شبکه مستند داشته، تلاش کرده است به سمت موضوعات و مضامینی برود که ارگان‌های دیگر، کمتر به آنها توجه می‌کنند. اگر اوج و حوزه هنری روی مسایل مربوط به پس از تحول سیاسی و به طور ویژه دهه ۶۰ تمرکز بیشتری دارند، مرکز گسترش با ساخت «فرار از قصر»، «بانو قدس ایران»، «ترور سرچشمه» یا «دبستان پارسی» می‌کوشد مطالعات تاریخی را ورق بزند و با نمایش بخش‌های مهم، نکاتی را یادآوری کند که فراموش شده است.

محمد بحرانی گوینده و دوبلور محبوب این روزها، روایت «فرار از قصر» را خوانده است. گفتار متن علاوه بر ارایه اطلاعات فراوان که از دل پژوهشی چندین ساله متولد شده، آسان و روان است و تماشاگر اثر سینمایی را با خود همراه می‌کند. تماشاگری که در انتهای اثر سینمایی، زوال و شکست حزب توده را در رأی‌گیری پس از پیروزی تحول سیاسی می‌بیند و به نقطه پایان می‌رسد.»

تماشای اثر سینمایی “فرار از قصر” می‌تواند پنجره‌ای به مطالعات تاریخی معاصر را پیش روی تماشاگران باز کند و تاثیر حزب توده را به منظری تازه نشان دهد. اثر سینمایی با شرح دقیق و جزییاتی درباره فرار سران حزب توده از زندان قصر، شخصیت‌های موثر در این فرار را معرفی می‌کند. با توجه به اطلاعات فراوان ارائه شده، تماشاگران می‌توانند ویژگی‌های جذاب این اثر سینمایی را درک کنند. “فرار از قصر” تلاشی دارد تا یک ماجرای تاریخی را به صورت تصویری و سینمایی روایت کند. با معرفی شخصیت‌ها و استفاده از گفتار متن، تصاویر و آرشیو، شخصیت‌های اصلی حزب توده شکل می‌گیرند. به منظور جذابیت بیشتر، بخش‌هایی از اثر سینمایی بازسازی شده و بخش‌های دیگر از طریق مصاحبه به تماشاگر منتقل می‌شود. “فرار از قصر” از نظر تعداد اطلاعات و شخصیت‌ها بیشتر از “رزم آرا یک دوسیه مسکوت” است. این اثر سینمایی نمونه کامل‌تری از مستند “رزم آرا یک دوسیه مسکوت” است و توجه به مطالعات تاریخی معاصر و شخصیت‌های اصلی حزب توده را در بر می‌گیرد. مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی تلاش کرده است تا با ساخت آثاری مانند “فرار از قصر”، “بانو قدس ایران”، “ترور سرچشمه” و “دبستان پارسی” مطالعات تاریخی را ورق بزند و نکات مهمی را یادآوری کند. گفتار متن از دل پژوهشی چندین ساله ساخته شده است و روان و آسان است. در انتهای اثر سینمایی، زوال و شکست حزب توده در رأی‌گیری پس از پیروزی ان