نقشه تجاری ایران و اندونزی: گام اول بازرگانی ترجیحی برای توسعه روابط

[ad_1]
اندونزی به عنوان بزرگترین مجمع‌الجزایر جهان با مالی ۱.۱ تریلیون دلاری، شانزدهمین دانش مالی بزرگ جهان است و با اتکا به دیپلماسی مالی فعال، باعث ارتقاء جایگاه خود در بازرگانی جهانی شده است. اما در مقایسه با همسایگان نفتی خود، ایران در رقابت برای حضور در بازار اندونزی موقعیت ضعیفی دارد. آمارهای ارائه شده توسط ایران نیز نشان می‌دهد که بازرگانی بین دو کشور بسیار محدود است. اما موافقت نامه‌های امضا شده میان دو کشور می‌تواند گامی در راستای نهادینه سازی روابط تجاری با اندونزی باشد. محدودیت‌های بین‌المللی اما همچنان مهمترین مانع توسعه روابط ایران و اندونزی هستند.

به گزارش خبرنگار دیجیاتور کشور اندونزی به عنوان بزرگترین مجمع‌الجزایر جهان، با مالی ۱.۱ تریلیون دلاری، شانزدهمین دانش مالی بزرگ جهان است و به رغم رو به رو بودن با چالش‌هایی مانند نابرابری درآمد، شکاف‌های زیرساختی و پیچیدگی‌های قانونی-مقرراتی، با اتکا به دیپلماسی مالی فعال از طریق عضویت در سازمان‌های بین‌المللی، انعقاد توافق‌نامه‌های بازرگانی آزاد، تمرکز بر بازرگانی با آسیا (به‌ویژه چین)، توسعه زیرساخت، ارائه مشوق‌های تامین مالی، تنوع‌بخشی به فروش خارجی و ارتقای توانمندی‌های کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در پیِ ارتقای جایگاه خود در بازرگانی جهانی است.

این کشور با وجود پتانسیل‌های مالی بالا، جایگاه ضعیفی در دیپلماسی مالی ایران دارد. سهم ایران در بازرگانی خارجی اندونزی کمتر از یک درصد است. ایران در رقابت با رقبای نفتی خود در منطقه، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی، برای حضور در بازار اندونزی موقعیت ضعیفی دارد.

نقشه آماری روابط ایران و اندونزی

بر اساس اطلاعات مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران، در سال‌های اخیر آمارهای بسیار متفاوتی در مورد حجم روابط تجاری دو کشور منتشر شده است. طبق آمارهای مرکز بازرگانی بین‌الملل بازرگانی بین‌الملل اندونزی از ایران از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ کاهش قابل توجهی داشته است. در سال ۲۰۱۸، ارزش این بازرگانی بین‌الملل ۴۱۹.۰۶۳ میلیون دلار بود اما در سال ۲۰۱۹ به ۲۳۵۰۸ میلیون دلار رسید. این روند نزولی در سال‌های بعد نیز ادامه یافته و در سال‌های ۲۰۲۰ ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به ترتیب ۱۷,۷۱۶، ۲۱۶۳۱ و ۱۴۶۳۳ میلیون دلار رسید.

از دیگر سو با توجه به آمارهای مرکز بازرگانی بین‌الملل، فروش خارجی اندونزی به ایران در سال‌های اخیر، نوساناتی داشته است. در سال ۲۰۱۸ ارزش فروش خارجی ۲۹۶.۵۲۰ میلیون دلار بود؛ این رقم در سال ۲۰۱۹ یا کاهش قابل توجهی به ۱۱۸.۰۹۹ میلیون دلار کاهش یافت با این حال در سال ۲۰۲۰ با افزایش فروش خارجی به ۱۹۸,۲۶۱ میلیون دلار اندکی بهبود یافت. در سال ۲۰۲۱ این رقم به ۱۸۷.۱۷۷ میلیون دلار کاهش یافت اما در سال ۲۰۲۲ دوباره به ۲۴۲.۵۵۲ میلیون دلار افزایش یافت.

اما آمارهایی که توسط ایران منتشر شده، از منظری متفاوت است. بر مبنای این آمارها در سال ۱۴۰۱، یک میلیون و ۸۱۸ هزار و ۵۵۸ تن کالای غیر نفتی به ارزش ۹۶۵.۱۵۹.۶۲۶ دلار بین ایران و اندونزی تبادل شد که یک میلیون و ۷۲۵ هزار و ۳۴۰ تن به ارزش ۸۴۶.۵۳۹.۶۵۵ دلار فروش خارجی کالای ایرانی به اندونزی بوده و ۹۳ هزار و ۲۱۹ تن کالا به ارزش ۱۱۸.۶۲۲.۹۷۱ دلار بازرگانی بین‌الملل ایران از اندونزی بوده است.

بیش از ۹۵ درصد فروش خارجی ایران به اندونزی در سال ۱۴۰۱ محصولات فولادی و آهنی بوده و پنج درصد دیگر شامل، خرما، کشمش ادویه، زعفران، سنگ مرمر، مشتقات پتروپالایشگاهی، قیر، مواد شیمیایی، کف پوش، دارو، سنگ فیروزه، روی، اجزای هواپیما، تلمبه‌های گریز از مرکز، دوربین چشمی و دستگاه‌های علائم حیات و تجهیزات علوم درمانی بوده است.

دلیل اصلی این تفاوت چشمگیر در آمارهای مرکز بازرگانی بین‌الملل که از مهمترین مراجع آماری بین‌المللی محسوب می‌شود با آمارهای ارائه شده از سوی ایران روشن نیست از نظر برخی کارشناسان، در گذشته خطوط دریانوردی به طور مستقیم بین ایران و اندونزی برقرار بود که هزینه بازرگانی را به شدت کاهش می‌داد؛ اما اکنون طرفین به ناگزیر باید از بندرهای کشورهای ثالث اقدام کنند. این امر می‌تواند یکی از دلایل تفاوت‌های آماری باشد.

حتی در صورتی که آمارهای ارائه شده از سوی مقامات ایرانی را مبنا قرار دهیم که بازرگانی دو کشور را حدود یک میلیارد دلار برآورد کرده‌اند جایگاه ایران در بازرگانی خارجی اندونزی بسیار نازل است. بر مبنای آمارها در سال ۲۰۲۲ اندونزی شاهد افزایش قابل توجهی در هر دو بخش بازرگانی بین‌الملل و فروش خارجی بود که نشان دهنده نقش فعال این کشور در بازار جهانی است. ارزش کل بازرگانی بین‌الملل این کشور در سال مذکور به ۲۳۷.۴۴۷ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال گذشته ۲۱.۳ درصد افزایش داشته است.

بیشتر منابع بازرگانی بین‌الملل اندونزی از چین، سنگاپور و ژاپن بود که چین با ۶۷.۷۲۳ میلیارد دلار در صدر قرار داشت؛ این بازرگانی بین‌الملل بیشتر شامل مواد خام کالاهای سرمایه‌ای و کالاهای مصرفی بوده است. از سوی دیگر، ارزش فروش خارجی اندونزی در سال ۲۰۲۲ به رقم قابل توجهی معادل ۲۹۱۹۰۴ میلیارد دلار رسید که نشانه افزایش ۲۶.۰۳ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱ است.

این ارقام نه تنها نمایانگر یک سال تجاری پررونق برای اندونزی است، بلکه بیانگر مشارکت متنوع این کشور در بازرگانی بین‌المللی با دربرگیری طیف گسترده‌ای از کالاها و بازارها نیز است. در این میان، سهم ایران از بازرگانی بین‌الملل ۲۳۷ میلیارد دلاری اندونزی در ۲۰۲۲ حدود یک میلیارد دلار و سهم ایران در جذب فروش خارجی ۲۹۱ میلیارد دلاری این کشور کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار بوده است. این در حالی است که روابط تجاری اندونزی با رقبای ایران در خاورمیانه به شدت توسعه یافته است؛ به گونه‌ای که مجموع بازرگانی بین اندونزی و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۲ به ۷ میلیارد دلار رسید که ۴۵,۴۲ درصد نسبت به ۲۰۲۱ افزایش داشت. مهم‌تر آنکه موازنه تجاری به سود عربستان بود. از همین جهت، اندونزی قصد دارد کسری تجاری دوجانبه خود با عربستان سعودی را که در سال ۲۰۲۲، ۳ میلیارد دلار بود کاهش دهد و تلاش‌هایی برای افزایش فروش خارجی خود انجام داده است.

بر اساس داده‌های وزارت بازرگانی اندونزی حجم بازرگانی دوجانبه میان این کشور و امارات عربی متحده در سال ۲۰۲۲ به حدود ۵ میلیارد دلار رسید که نشانه افزایش تقریباً ۲۰ درصدی نسبت به سال گذشته است که ارزش آن ۴ میلیارد دلار بود بر مبنای این آمار، می‌توان مدعی شد که جایگاه ایران در کلیت بازرگانی خارجی اندونزی بسیار ضعیف است و در مقام مقایسه با برخی از همسایگان نفتی نیز جایگاه درخوری ندارد جایگاه ایران در کلیت بازرگانی خارجی اندونزی بسیار ضعیف است و در مقام مقایسه با برخی از همسایگان نفتی نیز جایگاه درخوری ندارد. به دیگر سخن، تا تبدیل شدن ایران به شریک تجاری مهم برای اندونزی زمان بسیار زیادی در پیش است و البته برای ایران بازاری با پتانسیل بالا در این کشور وجود دارد.

از دید طرف اندونزیایی حل مسائل قانونی محدودیت‌های بین‌المللی، توسعه تهاتر و افزایش همکاری‌ها در بندر چابهار سه زمینه همکاری ایران و اندونزی برای افزایش سطح روابط تجاری خواهد بود. ملزومات و تجهیزات علوم درمانی و دارو روغن پالم، مسافرت و توریسم، پتروشیمی و به خصوص مواد ضدعفونی کننده از جمله زمینه‌هایی است که با توجه به نیاز فراوان اندونزی به آنها می‌تواند به توسعه روابط تجاری دو کشور کمک کند.

ایران و اندونزی اول راه هستند

گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران بیانگر آن است که از منظر نهادینگی بازرگانی روابط ایران و اندونزی در مراحل اولیه قرار دارد. همان گونه که اشاره شد اندونزی از اعضای مهم سازمان بازرگانی جهانی محسوب می‌شود و در طیف وسیعی از موافقت نامه‌های تجاری با کشورهای مختلف تنیده شده است به گونه‌ای که بخش بسیار زیادی از بازرگانی خارجی این کشور در قالب این شبکه‌ها جریان پیدا می‌کند؛ اما ایران تنها دانش مالی بزرگ جهان است که هنوز به سازمان بازرگانی جهانی نپیوسته و در موافقت نامه‌های تجاری منطقه‌ای و دوجانبه نیز در ابتدای مسیر قرار دارد.

در این حوزه، لایحه موافقت نامه بازرگانی ترجیحی میان ایران و اندونزی که از سوی حکومت به مجلس ارائه شده است نخستین گام در نهادینه سازی روابط تجاری با اندونزی محسوب می‌شود.

یادآوری این نکته ضروری است که موافقت نامه‌های بازرگانی ترجیحی در بازرگانی جهانی امروز جایگاه چندانی ندارد و موافقت نامه‌های ابتدایی محسوب می‌شود. با این حال موافقتنامه بازرگانی ترجیحی یک گام رو به جلو محسوب می‌شود. هم چنین موافقت نامه‌های دیگری نیز میان ایران و اندونزی منعقد شده که می‌تواند قدری در تسهیل روابط دو کشور مؤثر باشد.

موافقت نامه‌های امضا شده میان دو کشور شامل موافقت نامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایه گذاری، موافقت نامه ترانزیت هوایی و موافقت نامه اجتناب از وجوه دولتی مضاعف است.

افزون بر این یادداشت تفاهم‌های ایران و اندونزی حوزه‌های گوناگونی را در بر می‌گیرد به لحاظ نهادینگی بازرگانی نیز همسایگانی همچون امارات و عربستان با فاصله از ایران در نهادینگی بازرگانی خود با اندونزی جلوترند.

در سطح کلان محدودیت‌های بین‌المللی به عنوان مهمترین متغیر محدود کننده روابط ایران و اندونزی عمل می‌کنند دامنه تأثیرگذاری محدودیت‌های بین‌المللی چنان است که همواره از سوی طرف اندونزیایی به عنوان مانع کلیدی توسعه روابط دو کشور برشمرده می‌شود

اینکه در قرن بیست و یکم ایران و اندونزی تهاتر را به عنوان راه‌حلی برای روابط تجاری خود مطرح می‌کنند، به خوبی عمق و دامنه تأثیرگذاری محدود کننده محدودیت‌های بین‌المللی بر روابط دو کشور را نشان می‌دهد بنابراین تا زمانی که محدودیت‌های بین‌المللی علیه ایران تداوم داشته باشد، تعاملات تجاری میان دو کشور به حوزه‌های اندکی از کلیت روابط تجاری این کشور با جهان را تشکیل می‌دهد.

همچنین روابط تجاری ایران با اندونزی در مقایسه با روابط تجاری این کشور با اعضای مهم شورای همکاری خلیج فارس نیز ضعیف است روابط تجاری ایران با اندونزی در مقایسه با روابط تجاری این کشور با اعضای مهم شورای همکاری خلیج فارس نیز ضعیف است. ایران و اندونزی در آغاز مسیر پیچیده توسعه روابط تجاری خود قرار دارند. موافقت نامه بازرگانی ترجیحی میان ایران و اندونزی گامی رو به جلو محسوب می‌شود؛ اما در مقایسه با شبکه موافقت نامه‌های تجاری اندونزی و سطح نهادینگی روابط تجاری این کشور با شورای همکاری خلیج فارس گامی ابتدایی است.

محدودیت‌های بین‌المللی همچنان مهمترین مانع توسعه روابط ایران با اندونزی محسوب می‌شود. مادامی که محدودیت‌های بین‌المللی تداوم پیدا کند، فرصت چندانی برای توسعه سریع روابط تجاری ایران و اندونزی وجود نخواهد داشت.

همکاری در چابهار، با احتمالاتی می‌تواند با اولویت شرکت‌های کوچک و متوسط شکل بگیرد؛ زیرا این منطقه از محدودیت‌های بین‌المللی‌های آمریکا مستثنا شده و در صورتی که زیرساخت‌های مناسب وجود داشته باشد، می‌تواند در روابط دو کشور نقش آفرین شود.

[ad_2]
اندونزی یکی از بزرگترین مجمع‌الجزایر جهان بوده و با مالی ۱.۱ تریلیون دلاری، شانزدهمین دانش مالی بزرگ جهان است. این کشور با وجود پتانسیل‌های مالی بالا، جایگاه ضعیفی در دیپلماسی مالی ایران دارد. در سال‌های اخیر، آمارهای مختلف در مورد حجم روابط تجاری دو کشور منتشر شده که نشان می‌دهد که بازرگانی اندونزی با کشورهای دیگر از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی توسعه یافته است، اما بازرگانی با ایران اندونزی نسبت به دیگر کشورها کمتر بوده و نقش ایران در بازرگانی خارجی اندونزی ضعیف است. تا زمانی که محدودیت‌های بین‌المللی علیه ایران تداوم داشته باشد، تعاملات تجاری میان دو کشور به حوزه‌های اندکی از کلیت روابط تجاری این کشور با جهان را تشکیل می‌دهد.