رسم مناجات با هنرمندان مطرح در ماه رمضان، زمانی که همه حاضرند

در این متن، بحثی درباره تأثیر “مناجات” و “هنر صوتی” در کشور ایران و هم‌آمیختگی این دو موضوع در طی دهه‌های گذشته به واسطه حضور هنرمندان و ذاکران اهل بیت (ع) مطرح شده است. با بررسی اثرات و جایگاه ویژه این دو مفهوم در هنر صوتی ایران، مطالبی پیرامون ساخت و ساز و بازسازی آثار موسیقایی هنری و آیینی در ایام ماه مبارک رمضان و معرفی آلبوم “رسم مناجات” ساخت و ساز شده با همکاری مراکز مختلف هنری مطرح شده است. این آلبوم شامل قطعاتی با همکاری هشت خواننده برجسته از نسل‌های مختلف هنر صوتی ایران است و اشعار آن از شاعران معروف ایرانی است. فرآیند ساخت و ساز و تدوین این آلبوم تحت استقبال مخاطبان و با اتکا به مشورت هنرمندان متخصص در این زمینه انجام شده است.

دیجیاتور-گروه آثار خلاقانه-علیرضا سعیدی: در هم‌آمیختگی «هنر صوتی» و «مناجات» مسیری ارزشمند و مشخص در ساحت هنر صوتی کشورمان است که طی دهه‌های گذشته به واسطه حضور هنرمندان و ذاکران اهل بیت (ع) در قالب‌های مختلفی پیش روی مخاطبان قرار گرفته و توانسته است در گونه‌های تعریف‌شده‌ای جایگاه ویژه‌ای برای خود کسب کند. فرآیندی به شدت قابل اتکا که از دیرباز محل رفت و آمد هنرمندان ارزنده‌ای بوده که هر کدام با توسل به داشته‌های تجربی یا علمی خود از هنر صوتی، ارادت خود را به پیشگاه حضرت پروردگار اعلام کرده‌اند.

عرض ارادتی موسیقایی که طبیعتاً اوج آن را می‌توان در ایام ماه مبارک رمضان دید و شنید که چگونه هنرمندان پیشگام هنر صوتی ایرانی، توانستند آثاری را خلق کنند که با الهام از نیایش‌ها، ادعیه و حتی آیات قرآن مجید هرکدام تبدیل به آثاری ماندگار در مطالعات تاریخی هنر صوتی این سرزمین شدند.

آثاری که اگرچه در چهار پنج سال اخیر از ساخت و ساز کیفی و کمی آنها کاسته شده اما همچنان در حوزه توجه و عنایت تعدادی از هنرمندان قرار دارد و می‌تواند در روزگار دعواها، تلخی‌ها، ناملایمت ها و گلایه‌های متعدد انسان امروزی، برای آنهایی که گوشه چشمی به هنر صوتی جدی و هنر صوتی ایرانی دارند، پناهگاهی مستحکم در دریافت آرامش و پرواز به سوی معبود باشند؛ آثاری که شنیدن آنها به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان طعم شیرین‌تر و جذاب‌تری دارد که ای کاش برای همه ما فرصتی پدید آید تا بتوانیم در چند دقیقه کوتاه، یک تجربه موسیقایی ناب را در ضیافت «مناجات» و الحان هنر صوتی از سر بگذرانیم.

طی سال‌های اخیر هم برخی از هنرمندان، مجموعه‌ها و مراکزی که در حوزه هنر صوتی آئینی فعالیت‌های مستمری دارند، تلاش خود را انجام داده‌اند تا به واسطه بهره مندی از ویژگی‌ها و گنجینه‌های نهفته در هنر صوتی ردیف دستگاهی و هنر صوتی نواحی ایران دست به ساخت و ساز و یا بازسازی آثاری بزنند که طی سال‌های اخیر و حتی دهه‌های گذشته با حضور هنرمندان صاحب نام این عرصه به ویژه آواز پیش روی مخاطبان قرار گرفته‌اند. آثاری که با اتکا به گونه‌های آئینی چون «مناجات خوانی» که از گذشته‌های دور رسمی ارزشمند در ماه مبارک رمضان تلقی می شده و در جغرافیای ایران عزیز از تنوع زیادی هم برخوردار است، توانسته‌اند لحظات نابی را برای روزه داران فراهم کنند.

جمع آوری و تدوین چنین مجموعه‌هایی که دربرگیرنده ابعاد بسیار گوناگونی در حوزه‌های مختلف هنر صوتی بوده، امری دشوار و البته اجتناب ناپذیر است که باید برای حفظ و نگهبانی این میراث گرانبها تلاش‌های مضاعفی به خرج داد، شرایطی که اگرچه طی سال‌های اخیر به واسطه حضور مجموعه‌هایی چون مرکز هنر صوتی حوزه هنری، دفتر هنر صوتی وزارت میراث و ارشاد اسلامی، مرکز هنر صوتی تحول سیاسی (مأوا)، دفتر هنر صوتی و سرود سازمان صدا و سیما، مرکز هنری رسانه‌ای نهضت و برخی دیگر از نهادها سعی در احیای هنر صوتی آئینی و مذهبی ما داشته، اما به لحظ فنی قطعا دربرگیرنده مؤلفه‌های گوناگونی است که از درون آنها می‌توان پی به ارزش‌های والاتر و ارجمند تر هنر صوتی ردیف دستگاهی ایران برد. حتی اگر بدانیم چنین آثاری شاید مشتمل بر تعداد کمتری از مخاطبانی باشند که در این سال‌ها به شدت ذائقه خود را خواسته یا ناخواسته در حال تغییر می‌بینند.

همان گونه که قبلاً هم اشاره داشتیم باید پذیرفت که ساخت و ساز، بازسازی و تدوین آثار موسیقایی که ریشه در باورها، آئین‌ها و اعتقاد الهی ما ایرانیان دارد امری لازم و جدی به ویژه در روزگار پربحران فرآیند ساخت و ساز و عرضه موسیقایی است که می‌بایست با اتکا و دانش هنرمندان پیشگام این عرصه هم در قالب به روز و هم قالب تاریخی‌اش در دسترس مخاطبان و پژوهشگران قرار گیرد. شرایطی که بی تردید لازمه شناخت هویت فرهنگی هریک ما از ایرانی‌هایی است که بدجور خودمان را به شرایط فعلی روزگار بدون توجه به آنچه میراث‌دار آن هستیم، سپردیم و لازم است با شنیدن آثاری که می‌توانند به سهم خود بخشی از شناسه هویتی و اعتقادی ما ایرانیان باشد، رجعتی موسیقایی به این میراث داشته باشیم؛ رجعتی که می‌تواند دربرگیرنده انتقال آرامشی باشد که انسان امروزی از پس اتفاقات، مشکلات و بحران‌های ریز و درشت روزگار خود می تواتند از آن به عنوان پناهگاهی ملهم از آموزه‌های اعتقادی و الهی بهره گیرد.

آنچه در سلسه گزارش‌های «مناجات‌هایی که با هنر صوتی شنیدنی شدند» گروه آثار خلاقانه دیجیاتور پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد، تلاش برای رجعت دوباره به بخشی از آثار مهم موسیقایی در حوزه مناجات خوانی و موارد مشابهی است که در ایام ماه مبارک رمضان به واسطه آثاری در قالب آلبوم، تک آهنگ و یا یک اثر موسیقایی- مذهبی پیش روی مخاطبان قرار گرفته‌اند.

یکی از پروژه‌های هنر صوتی ارزشمندی که بهار سال ۱۴۰۰ توسط مرکز هنر صوتی حوزه هنری همزمان با حلول ماه مبارک رمضان آلبوم موسیقایی منتشر شد، آلبوم «رسم مناجات» بود که با مشارکت مرکز هنر صوتی صدا و سیما، سازماندهی ساخت و ساز اشکان کمانگری و مشاوره حمیدرضا نوربخش پیش روی مخاطبان قرار گرفت و توانست به عنوان یکی از آثار شاخص عرصه مناجات‌خوانی مورد توجه علاقه مندان این نوع آثار قرار گیرد.

مرکز هنر صوتی حوزه هنری که در سال ۱۳۹۹ همزمان با ماه مبارک رمضان با همکاری مرکز هنر صوتی صدا و سیما آلبوم «شهر مناجات» را که شامل آوازهایی در مناجات از استادان برتر هنر صوتی ایرانی منتشر کرده بود، در راستای روابط حکومتی‌های اصول کلی خود همزمان با ماه مبارک رمضان ۱۴۰۰ آلبوم «رسم مناجات» را هم با توجه به استقبال مخاطبان و علاقه‌مندان منتشر کرد.

در ساخت و ساز آلبوم «رسم مناجات» که با حضور هشت خواننده شاخص از نسل‌های مختلف کشور ساخت و ساز شده تمام همت تولیدکنندگان معطوف بر این نکته بوده است که ظرافت‌ها و ظرفیت‌های ادبیات ردیف‌دار و هنر صوتی ایرانی در شناساندن ابعاد زیبای این ماه مبارک به سمع و نظر مخاطبان به خصوص جوانان و نوجوانان قرار داده شود.

این در حالی است که حضور جمعی از بهترین‌های هنر صوتی ایرانی که هر کدام دارای پیشینه‌ای قابل اتکا در عرصه خوانندگی بودند بر وزانت این اثر افزود و فضایی را فراهم ساخت که آنچه از آن در این روزها با کلیدواژه «هنر صوتی خوب» یاد می‌کنیم، در قالب درست خود آن هم در حوزه هنر صوتی آیینی که این سال‌ها دستخوش تغییرات زیادی شده، پیش روی مخاطبان و شنوندگان این آثار قرار گیرد.

در این آلبوم که مشتمل بر هشت قطعه موسیقایی با نام‌های «گره‌گشا»، «باز آ»، «وصال تو»، «نور تجلی»، «سزاوار»، «غیر از تو نخواهم»، «تماشایی»، «تو دستم را گرفتی» در مایه‌های دستگاهی افشاری، سه‌گاه، بیات ترک، شور و مثنوی سه‌گاه تدارک دیده شده است، قاسم رفعتی، مظفر شفیعی، سیدرضا طباطبایی، سید جلال‌الدین محمدیان، مهدی محمدی، مهدی شهسوار، مهران زمانی یکتا و اشکان کمانگری به عنوان خواننده حضور دارند.

اشعار این آلبوم نیز از علم اعداد یزدی، ابوسعید ابی‌الخیر، مولوی، حافظ، سجاد سامانی، خواجه عبدالله انصاری، محمد مهدی سیار و پروین اعتصامی است. مدیرتولید این پروژه، اشکان کمانگری و مشاور حمیدرضا نوربخش دیگر چهره نام‌آشنای حوزه هنر صوتی است و کار میکس و پالایش این آلبوم را مهدی سالک اردستانی و یاسر فلاح‌پور به عهده داشته‌اند.

برای شنیدن قطعه «گره گشا» به خوانندگی قاسم رفعتی اینجا، برای شنیدن قطعه «وصال تو» به خوانندگی سیدرضا طباطبایی اینجا، برای شنیدن قطعه «سزاوار» به خوانندگی مهدی محمدی اینجا، برای شنیدن قطعه «تماشایی» به خوانندگی مهران زمانی یکتا اینجا، برای شنیدن قطعه «بازآ» به خوانندگی مظفر شفیعی اینجا، برای شنیدن قطعه «نور تجلی» به خوانندگی سید جلال الدین محمدیان اینجا، برای شنیدن قطعه «غیر از تو نخواهم» به خوانندگی مهدی شهسوار اینجا و برای شنیدن قطعه «تو دستم را گرفتی» به خوانندگی اشکان کمانگری اینجا را کلیک کنید.

هنر صوتی مناجاتی در ایران اهمیت زیادی پیدا کرده است و با حضور هنرمندان و ذاکران اهل بیت (ع) توانسته است جایگاه ویژه‌ای در هنر صوتی کشورمان کسب کند. این نوع هنر صوتی، با الهام از نیایش‌ها، ادعیه و حتی آیات قرآن مجید، آثاری ماندگار و زیبا خلق کرده است. اخیراً، آثار موسیقایی مناجاتی کاهش کیفیت و تنوعی را تجربه کرده‌اند، اما هنوز هنرمندانی وجود دارند که در این زمینه فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهند و توانسته‌اند نیز آثار ماندگاری بسازند.

آلبوم «رسم مناجات» یکی از پروژه‌های هنر صوتی ارزشمندی بود که با همکاری مرکز هنر صوتی حوزه هنری و مرکز هنر صوتی صدا و سیما در ایام ماه مبارک رمضان منتشر شد. این آلبوم شامل هشت قطعه موسیقایی است که با صدای هشت خواننده مطرح ایرانی اجرا شده و شعرهایی از شاعران معروفی از جمله علم اعداد یزدی، ابوسعید ابی‌الخیر و حافظ دارد.

ساخت و ساز این آلبوم با هدف آشنا کردن مخاطبان با ظرافت‌ها و ظرفیت‌های ادبیات ردیف‌دار و هنر صوتی ایرانی بوده است، تا بخشی از میراث و هویت ایرانیان را به آنها نشان دهد. حضور هنرمندان برجسته ایرانی در این آلبوم، زیبایی‌ها و کیفیت‌ها را برای شنوندگان بیشتر بیان کرده و ارزش این هنر صوتی را برجسته ساخته‌اند.